“Emekli maaşı ne kadar oldu?”, “Ne kadar emekli maaşı alırım?”, “Emeklilik maaşı neden düşer?” gibi sorular zihinlerde dolanıp durduğu için sizlere emekli maaşı hesaplama özelinde kapsamlı bir yazı hazırladık.
Türkiye’de emeklilik sistemi yasalar ile şekillendirilmiştir; aktif olarak çalışılan dönemde brüt maaş üzerinden yatırılan primler karşılığında emeklilik yaşı gelen ve emeklilik kriterlerini karşılayan bireyler emeklilik hakkı kazanırlar. Emeklilik sisteminin temel dayanağı çalışma döneminin geride kaldığı zaman dilimlerinde vatandaşların yaşam kalitelerini korumaları, emeklilik döneminde sağlık harcamalarının karşılanması ve hayatlarını refah içerisinde geçirmelerinin sağlanmasıdır. Emeklilik süreci genellikle yalnızca emekli maaşı konusunda ele alınsa da emeklilik bireylere sunduğu sosyal haklarla da güvence verir.
Ülkemizde emekli maaşı her daim en çok tartışılan konulardan biri olmuştur. Emekli maaşlarının yetmemesi bir yana emeklilik döneminde vatandaşların çalışmak ve ek gelir elde etmek zorunda kalması birçok çevre tarafından eleştirilmektedir. Emekli maaşlarının 4a 4b 4c sigorta kollarında farklılaşması, yüksek enflasyon ve emekli maaşları ile geçinmenin zorlukları gibi faktörler de devreye girince zam süreçlerinde emeklilik maaşı gündemde her zamankinden fazla yer almaktadır.
Bu yazımızda emekli maaşı hesaplama hakkında detayları sizlerle aktaracağız ama öncesinde 2020 emekli maaşı beklentileri hakkında bilgi paylaşmak istiyoruz.
Güncel Emekli Maaşları: 2019 Emeklilik Maaşları Ne Kadar?
2019 yılının Temmuz ayında emekli maaşlarına 6 aylık enflasyon oranı doğrultusunda zam yapıldı. Yapılan zamlar SGK (4a) ve BAĞKUR (4b) emeklileri için yüzde 5; memur emeklileri için %6 seviyelerinde seyretti. 2019 yılının ilk 6 aylık periyodunda uygulanan %5,01 oranındaki zamdan sonra imzalanan toplu sözleşme gereğince SSK ve BAĞKUR emeklileri için temmuz ayı içerisinde yüksek enflasyon oranlarından kaynaklanan farkların eklenmesi de kararlaştırılmıştı. Ancak en son uygulama ile zam oranları sabit kaldı.
2020 Emekli Maaşları
2020 yılı hızla yaklaşırken 2020 Ocak ayında yapılması beklenen emekli maaşı zamları hakkında da duyurular gelmeye başladı. 2 milyona yakın memur emeklisinin Ocak ayında zam yansıtılmış maaşlarına kavuşmaları bekleniyor. Ocak ayında yapılacak zammın %4 oranında olması ve bu zam oranına ek olarak minimum %3 tutarında enflasyon farkının da maaşlara eklenmesi öngörülüyor. Ocak ayındaki enflasyon verileri şu an net olmasa da yine da farklı senaryolar hakkında konuşulmaya devam ediliyor.
2019 yılının ikinci altı aylık döneminde yani 2019 Haziran – 2019 Aralık tarihleri arasında enflasyonun %5’i aştığı verileri gelirse emeklilik maaşları için fark yatırılması gündeme gelecek. Yeni Ekonomi Programı dahilinde yer verilen %12 enflasyon tahminine göre TÜFE’nin %6.65 olarak gerçekleşmesi öngörülüyor. Bu durumda emeklilere yüzde 1.65 enflasyon farkının verilmesi söz konusu olacak. Merkez Bankası enflasyon tahmini tuttuğu takdirde 6 Aylık Tüfe yüzde 8.46’ya yükselecek. Bu senaryoya göre ise emekliler %3.46 oranında fark alabilecek. İşin bir de beklenti anketi var; beklenti anketi geçerli olursa emekli maaşlarına %3.52 oranında fark yansıtılacak.
Emekli Maaşları Nasıl Hesaplanır?
Emekli maaşı hesaplama yapılırken birçok farklı değişkenin hesaplama sırasında dikkate alınması gerekir. Emekli maaşı hesaplama sırasında dikkate alınması gereken unsurların çeşitliliği emekli maaşı hesaplamak isteyen vatandaşların kafasını karıştırabilmektedir. Bu nedenle de emekli maaşı hesaplama için gerek SGK gerekse e-Devlet platformlarından basit sorgulamalar yapılması sağlanmıştır.
Ne kadar emekli maaşı alacağını öğrenmek isteyen vatandaşlar internet üzerinden emekli maaşı sorgulama yaptıklarında kesin sonuca ulaşamayabilirler. Vatandaşların alacakları emekli maaşı ile ilgili en doğru hesaplama platformları dahi yalnızca yaklaşık sonuç verebilir. Kesin bir rakam öğrenmek isteyenlerin SGK birimlerine ulaşması ve dosyalarını kapsamlı bir şekilde inceletmesi gerekir.
Emekli maaşı sorgulama yapılabilmesi ve emekli maaşı hesaplama isteğinin çözümlenebilmesi için vatandaşların ilk olarak emeklilik statüleri hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Geçmiş dönemde ayrı olan sigorta kolları bugün SGK bünyesinde birleştirilmiş ve 4a – 4b – 4c olarak üç temel kola ayılmıştır.
4A – 4B ve 4C Sigorta Kolları Ne Demek?
Vatandaşların bağlı oldukları sigorta kolları onların hem emekli maaşı hesaplama için kullanmaları gereken araçları değiştirir hem de emekli maaşı miktarı üzerinde etkileri bulunur. Yazımızın ilerleyen bölümlerinde emekli maaşı hesaplama ve emekli maaşı sorgulama hakkında detaylı bilgiler vereceğiz ancak hazır yeri gelmişken 4A, 4B ve 4C sigortalılık kollarına ilişkin kısa bir bilgi aktarmak istiyoruz.
4A Sigortalılık: Eski sistemde SSK’ya prim ödeyenleri kapsayan 4A; iş yerinde sözleşmeli olarak çalışan kişileri ve 5520 sayılı kanunun dördünce maddesinin birinci fıkrasınına bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri barındıran sigortalılık kodu olarak tanımlanabilir.
4B Sigortalılık: Kendi adına bağımsız şekilde çalışan kişiler, kendi iş yeri olanlar, esnaf ve sanatkar odasına kayıtlı olanlar, tarım alanında faaliyet gösterenler 4b sigortalılık koluna dahil edilir. (4B sigorta kolu eskiden BAĞKUR olarak bilinmekteydi.)
4C Sigortalılık: Geçmiş yıllarda Emekli Sandığına bağlı çalışanları kapsayan 4C sigortalılık kolunda bir yıldan az olacak şekilde ya da mevsimlik hizmetlerde Devlet Personel Başkanlığı ve Maliye Bakanlığı ortak görüşleri doğrultusunda Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan görevlerde önceden belirlenen ücretler dahilinde çalıştırılan kişiler bulunmaktadır.
Emekli Maaşını Etkileyen Faktörler
Türkiye’de emekli olunabilmesi için sigortalı çalışanların en temel üç gerekliliği yerine getirmesi gerekir. Türkiye’de emekli olabilmek için öncelikle bir süre çalışılmış olması, çalışılan süre içerisinde sigorta primlerinin yatırılması ve emeklilik yaşı gerekliliğinin yerine getirilmesi gibi şartlar aranır. Bu üç emeklilik şartı yerine getirildiğinde kişiler emeklilik yıllarını emeklilik maaşlarının güvencesiyle geçirebilir.
Emeklilik maaşı hesaplama sırasında emekli maaşı tutarını etkileyen unsurlar da çeşitlilik gösteriyor. Örneğin emeklilik maaşında prime esas kazanç çok önemli bir rol oynuyor. Çalışma hayatı boyunca asgari ücret üzerinden primleri yatırılan çalışanların emeklilik maaşları ile daha yüksek bir rakamdan sigortası yatırılanların alacakları emeklilik maaşları aynı olmuyor.
Az önce belirttiğimiz sigorta kolları da vatandaşların alacakları emeklilik maaşı miktarını etkileyebiliyor. Kişi çalışma boyunca tüm sigortalılık kollarına dahil olsa da emeklilik maaşı bağlanırken kişinin hangi sigorta koluna bağlı olacağını son 7 sene içerisindeki sigortalılık durumu etkiliyor. Son 7 sene içerisinde birden fazla sigortalılık koluna dahil olanlar mesela 2 sene 4a 5 sene 4b kapsamında primlerini yatıranlar için son 3,5 seneye bakılıyor. Son 3,5 sene diğer bir deyişle 1261 gün hangi sigortalılık statüsünde yer alınıyorsa emeklilik maaşı da o doğrultuda belirleniyor.
Bu kural 1 Ekim 2018 tarihinden sonra ilk kez sigortalı olanlar için değişikliğe uğruyor. 1 Ekim 2018 yılından sonra sigortalı olanlar tüm çalışma süresine bakılarak en fazla sigorta primi ödediği sigortalılık kolundan emekli olma şansı yakalıyor. Son 7 sene kuralı onlar için geçerliliğini kaybediyor.
Tüm bu önemli konulardan sonra yapılması gereken en temel çıkarım emeklilik maaşları ve prime esas kazanç arasında doğrudan bir bağlantı olduğudur. Ne kadar yüksek sigorta primi ödenirse vatandaşların emekli aylığı da o doğrultuda yükselir. Bu nedenle prime esas kazançların nasıl gösterildiği ile ilgili vatandaşların farkındalıklarını arttırması ve sigorta hizmet dökümü belgelerini periyodik olarak kontrol etmesi öneriliyor.
Emekli Maaşı Nasıl Hesaplanır?
Eski dönemde henüz internet bu kadar yaygınlaşmamışken ve gerek SGK gerek e-devlet platformları bu denli bilgiyi paylaşıma açmamışken emekli maaşı hesaplama süreçleri oldukça çetrefilliydi. Çoğu zaman merak duyulmasına rağmen net yanıtlar alınamıyor ve emeklilik hayali kuranlar emekli maaşı sorgulama kanallarına ulaşamıyordu. Artık birçok şey gibi bilgiye ulaşma sırasında aşılması engeller de değişti; 4a 4b ya da 4c sigortalılık koluna bağlı olanlar SGK ve e-devlet üzerinden birkaç işlem yaparak ne kadar emekli maaşı alabileceklerini yaklaşık bir tutarla öğrenebiliyorlar.
SGK Üzerinden Emeklilik Maaşı Hesaplama
4B Sigortalıları İçin Emeklilik Maaşı Hesaplama
4B sigortalılık koluna bağlı olarak çalışanlar yani bilinen şekliyle BAĞ-KUR’dan emekli olacak kişiler emeklilik maaşı sorgulama işlemleri için e-sgk sitesinin sunduğu hesaplama seçeneklerinden yararlanabilirler. SGK Üzerinden 4B Emekli Maaşı Hesaplama linkine tıklandığında vatandaşların karşısına 3 kademeden oluşan bir form çıkar. T.C. Kimlik no, bağlı olunan kurum seçimi ve ekrandaki güvenlik kodu girişinden sonra sorgula butonuna basıldığında vatandaşlar emekli aylıkları hakkında bilgi sahibi olabilirler. Ekranda vatandaşlara özel bir bilgilendirme de bulunmaktadır. SGK üzerinden emeklilik maaşı hesaplama sırasında elde edilen bilginin yaklaşık bir tutar olduğu, asıl aylık miktarının hizmetlerin ve kayıtların incelendikten sonra hesaplanabileceği, sorgulama sonucunun resmi nitelik taşımadığı ve 5400 günden az prim ödeyenlerin bu hizmetten yararlanamayacağı yeniden vurgulanmıştır.
Siz de 4 B sigortalı olarak çalışıyorsanız ve emeklilik sürecinde ne kadar emeklilik maaşı bağlanacağını öğrenmek istiyorsanız az önce ilettiğimiz linkten bilgilerinizi girerek adınıza sorgulama yapabilirsiniz. 5400 günden çok prim ödemişseniz ve bilgilerinizi doğru girdiyseniz sistemden soru işaretlerinizi azaltacak bilgilere erişebilirsiniz.
4A Sigortalılar İçin Emekli Maaşı Hesaplama
4 A sigorta koluna bağlı olarak çalışanların emekli olduklarında ne kadar emekli maaşı alabileceklerini yaklaşık bir değerde öğrenmeleri için birkaç basit adımı tamamlamaları gerekir. SGK üzerinden 4A Emekli Maaşı Hesaplama linki tıklandığında ekranda T.C kimlik numarası, SSK sicil numarası, baba adı, nüfus ili ve doğum tarihi gibi alanlar çıkar. Bu alanlar doldurulduğunda Sorgula denirse kişiler emekli maaşı hesaplama işlemini gerçekleştirebilirler.
4A sigortalılar için emekli maaşı hesaplama sırasında doldurulması gereken bilgilere ulaşmak düşünüldüğü kadar zorlu değildir. E-Devlet Kapısı günümüzde birçok devlet kurumu ile vatandaşlar arasında köprü vazifesi görmektedir. E-Devlet şifresi olmayanlar PTT şubelerine giderek e-devlet şifresini alabilirler ve sonrasında EDevlet girişi yaparak SGK tarafından sunulan online hizmetlere ulaşabilirler. E-Devlet üzerinden 4a hizmet dökümü belgesine ulaşıldığında vatandaşlar SSK sicil numaraları hakkında da bilgi edinebilirler. Bu noktada kısa bir hatırlatma yapmakta fayda olduğunu düşünüyoruz. SGK üzerinden 4A emekli maaşı hesaplanabilmesi için minimum 3600 gün sigortalılık gün priminin ödenmesi gerektiğini unutmayın. Sigorta prim gününüz 3600’ün altındaysa sistem aylık hesaplama sorgulamasını gerçekleştiremiyor.
4C Sigortalılar İçin Emekli Maaşı Hesaplama
4C sigorta koluna bağlı olanlar da emeklilik maaşı hakkında sorgulama işlemlerini aynı platform üzerinden farklı bir hesaplama modülü kullanarak erişebiliyorlar. 4C (Kamu Çalışanları) İkramiye ve Maaş Hesaplama linki tıklandığında emekli maaşı sorgulama ekranına geçiş yapılabiliyor. Açılan ekranda sorgulama için doldurulması gereken alanların diğer sigorta kolları için istenen bilgilerden daha fazla olduğu fark edilebiliyor. 4c emekli maaşı hesaplamak isteyenlerin derece, kademe, ek gösterge, hizmet yılı, hizmet ayı, kıdem yılı, ikramiye yılı, aylık tarihi gibi alanları doğru bilgilerle tamamlaması gerekiyor.
Emekli Maaşı Hesaplama Haricinde Emeklilik Zamanı Da Takip Edilebiliyor
Emekli maaşı hesaplama adımını genellikle “ne zaman emekli olurum?” sorusuna verilen yanıtlar takip ettiği için bu bölümde kısaca bu konuya da değinmek istiyoruz. SGK üzerinden siz de ne zaman emekli olabileceğinizi yine yaklaşık olarak öğrenebilirsiniz. SGK sitesi haricinde e-devlet üzerinden de emeklilik zamanınız ile ilgili sorgulama işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz. E-devlet üzerinden emeklilik zamanı ile ilgili yaklaşık bir bilgi edinmek isteyenlerin e-devlet şifresi, T.C. Kimlik kartı, internet bankacılığı, mobil imza gibi e-devlet sistem giriş kanallarından birini tercih etmesi yeterlidir.
Emeklilik Maaşı Neden Düşer?
Emeklilik hesaplama ile ilgili söyleyeceklerimizi bitirdikten sonra emeklilik maaşını düşüren faktörlere de değinmek istiyoruz. Neticede sigortalı olarak çalışan herkes gibi siz de hak ettiğiniz emeklilik maaşına kavuşmak istersiniz. Bazı kişilerin yaşadığı emeklilik maaşı hayal kırıklığından korunmak için “emeklilik maaşı neden düşüyor?” sorusunun yanıtlarını bilmelisiniz.
Uzun yıllar boyunca çalışıp emek veren kişiler bazı durumlarda emeklilik aylıklarına kavuştuklarında tam bir hayal kırıklığı yaşayabiliyor. Kimilerinin maaşı prime esas kazanca uygun prim yatırılmadığı için kimilerinin maaşı düzenli sigorta ödemesi yapılmadığı için bazılarının ise daha fazla emekli maaşı alabilmek adına daha çok çalışmayı tercih etmesi nedeniyle emeklilik maaşları düşebiliyor.
Emeklilik maaşlarının düşmemesi için çalışanlarda sigorta bilincinin geliştirilmesi gerekiyor. Bir iş yerinde çalışan kişilerin e-devlet üzerinden sigorta prim bilgilerine düzenli olarak ulaşması ve varsa bir yanlışlık telafi edilmesini istemeleri gerekiyor. Her ne kadar devlet iş verenlerin sigorta takibini yapıyor olsa ve usulsüzlük tespit ettiğinde ciddi yaptırımlar uygulasa da zaman zaman çalışanların hak kaybına uğrayabildiklerinin unutulmaması öneriliyor.
