Türkiye’de girişimcilik ekosistemi henüz yolun başında ve emekleme seviyesinde. Bununla beraber terminolojide yeni yeni oturmakta. Melek yatırımcının, girişim sermayesinden farkını ve ekosistemi henüz birkaç yıldır konuşmaya başlamışken, Türkiye’nin ilk girişim sermayesi şirketini kuran biri var. Kendisi, Kariyer.net, Gittigidiyor.com, Cimri.com’un yatırımcısı. Yatırımcılığa, 12 yıl önce başlamış ve çok da başarılı olmuş. Bütün bunların detayını kendisinden öğrenmek istedim. Şimdi sizi AccessTurkey Capital Grup iLab Ventures’ın kurucusu Mustafa Say röportajıyla baş başa bırakıyorum. Eğitiminizi ve özgeçmişinizi öğrenebilir miyiz?
İstanbul Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği bölümünden 1981 yılında mezun oldum. Daha sonra, TEV bursu ile, New York’da Columbia Üniversitesi’nde 1981 -1983 yılları arasında İş İdaresi Mastarı yaptım (MBA). Master eğitimini tamamladıktan sonra New York’da General Electric Trading şirketinde profesyonel iş hayatıma başladım. Bu firmada altı yıl süre ile çeşitli rollerde sorumluluk aldıktan sonra Houstan’da petrokimya ve plastik sektöründe faaliyet gösteren Vinmar International’a 1989 yılında katıldım. On yıl süre ile çalıştığım Vinmar’da uluslararası petrokimya ticaret bölümünü kurdum ve aynı zamanda şirketin organizasyonel gelişimi ve küresel strateji yönetimini yürüttüm. Vinmar’da 300 milyon dolarlık bir iş hacmi geliştirdim ve şirketin Türkiye, Singapur, Taipei ve Çin’de ofislerini kurdum. 1999 yılında Türkiye’ye dönerek AccessTurkey Capital Grubunu kurdum.
AccessTurkey’i kurmaya nasıl karar verdiniz?
Vinmar’da çalıştığım sürede bir taraftan uluslararası petrokimya ticareti yaparken birtaraftan da kendi birikimlerimle Türkiye’de hisse senetlerine yatırım yapmaktaydım. Houstan’dan, İMKB’de yaptığım yatırımların başarılı performansı ve öte yandan Türkiye’nin uluslararası sermaye piyasalarında yetersiz temsil ediliyor oluşu bana Türkiye’de AccessTurkey Capital Grubu’nu kurmak konusunda ilham ve heyecan verdi.
İlk olarak sadece Türkiye’de sermaye piyasalarına yatırım yapan ve bir serbest fon olan AccessTurkey Opportunities Fonu’nu kurdum. Bu fonu uluslararası kurumsal yatırımcılara pazarladık. Yatırımlarımızın performansı İMKB ortalamalarının çok üzerinde olunca aktivitelerimiz hızla arttı. Internet yatırımları yapmak üzere iLab Ventures’ı 2000 yılında kurduk. Bugün çoğunluk veya azınlık hissesine sahip olduğumuz yatırım yaptığımız 12 firma bulunmaktadır. Bu firmalar şunlardır: Kariyer.net, Sigortam.net, ChemOrbis, SteelOrbis, Gittigidiyor.com, Cimri.com, Unnado.com, Neredekal.com, Digimecmua.com, iraret.com, Hangisi.net, ve Hangikredi.com.
Daha sonra 2006 yılında AccessTurkey Private Equity’i kurduk ve otomotiv yan sanayinde Türkiye’nin en büyük yaprak yay üreticisi olan Olgun Çelik’e yatırım yaptık. Son olarak da Tuzla’da 120 bin m2 kapalı alana sahip Türkiye’nin en büyük depolama alanı olan Logipark’a yatırım yaptık.
Yatırım yapacağınız girişimlerde aradığınız özellikler neler?
Genelde yatırım yaptığımız girişimlerde rekabet, ürün, iş modeli, pazar, ekip ve teknoloji gibi birçok faktörü değerlendiriyoruz. Bununla birlikte en öne çıkan belirleyici faktör nedir derseniz girişimci ve ekibin kendisi diyebilirim. Sıra dışı ve yetkinlikleri birbirini tamamlayan takım üyelerine sahip, vizyoner, yılmayan, çalışkan, azimli, yenilikçi, gelişime ve kurumsal anlayışa açık, belirsizlikle yaşayabilen ekipler yatırım yaptığımız girişimlerimizde olmazsa olmaz kriterlerdir. Onun dışında da rakipler tarafından kolay kopyalanamayan iş modellerine ve ulusal/uluslar arası büyük pazarlara hitap eden girişimlere yatırım yapmayı seviyoruz.
İlab’de yatırım modelleriniz neler?
iLab’de yatırım yaptığımız girişimlerde bazen azınlık hisseye bazen de girişimin ihtiyacına göre çoğunluk hisseye sahip ortak olabiliyoruz. Bununla birlikte her koşulda girişimci ile kader birliği ediyoruz. İyi ve kötü günde birlikteyiz, girişimci ile birlikte ya kazanıyoruz ya da kaybediyoruz.
Yatırım yapmanız için girişimci size ne sunmalı?
Genelde girişimci ile ilk bir araya geldiğimizde 10-15 sayfalık bir sunum ve detaylı finansal projeksiyonlarını bizimle paylaşmasını bekliyoruz. Bu bilgileri paylaşırken de ekibin güçlü yönlerini, pazarın büyüklüğünü, teknolojik farklılıklarını, hangi soruna çözüm getirdiğini, iş modelini, rekabet koşullarını ve konuya çok hakim olduğunu yalın bir şekilde ifade edebiliyor olup olmadığına bakıyoruz.
Yapılan yatırım aralığı ne kadar?
iLab Ventures olarak genelde 200 bin dolar ile birkaç milyon dolar arasında yatırım yapabiliriz.
Sizin, yatırım yaptığınız şirketlere finansman haricinde katma değeriniz nedir?
Yaptığımız yatırımlarda şirketlerle çok yakın çalışıyoruz. Haftalık düzenli toplantılarda başta mentorluk yaparak destek veriyoruz. iLab portföyündeki 13 girişimin bilgi birikimleri, deneyim ve ilişkiler ağını kullanarak yatırım yaptığımız şirketlere iş geliştirmede, yetenekli personel alımında ve stratejik kararlarında destek oluyoruz. Aynı zamanda iLab bünyesinde yeni oluşturmakta olduğumuz teknoloji, ürün geliştirme ve pazarlama gibi uzman insan kaynakları ile de girişimlerin hızlı gelişimlerine daha fazla destek olmak istiyoruz. Kurumsal yapılanmalarına ve gelişimlerine yardımcı oluyoruz.
Ne kadar süre için yatırım yapıyorsunuz ve geri dönüş nasıl oluyor?
Genelde girişim sermayesi yatırımlarının 5 ila 7 yıl arasında geri dönüşlerinin olması beklenir. Bununla birlikte biz çok daha sabırlı bir yatırımcıyız. Girişimcinin de beklentileri ve hedefleri doğrultusunda yatırım büyüme potansiyeli taşıdığı sürece girişimci bizi yanında bulacaktır.
Türkiye’deki girişimcilik ekosistemi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Türkiye’de girişimcilik ekosistemi hem kamu tarafında hem de kar amacı gütmeyen benim de üye olduğum TÜSİAD ve Endeavor gibi kuruluşlar tarafından azami ölçüde desteklenmekte. Girişimcilik Ekosistemi’nin gelişmesi başta girişimciler, yatırımcılar ve düzenleyici kurumlar olmak üzere herkesin elini taşın altına koyması ile mümkün.
Her geçen gün Türkiye’de yeni başarı hikayeleri ve ünü Türkiye’yi aşan girişimciler görüyoruz. Bunlar yeni girişimcilere örnek oluyor ve ilham veriyor. Yakın zamanda melek yatırımcılara yönelik hayata geçen vergi teşvik kanunlarının girişimcilik ekosisteminin gelişmesinde önemli bir ivme yaratacağını düşünüyorum. Tübitak ve Teydeb gibi kuruluşlarında Türkiye’nin teknoloji üreten ve ihraç eden girişimler yaratmasında önemli katkısının olacağını umuyorum.
Girişimcilere tavsiyeleriniz nedir?
Gerçek bir probleme ve ihtiyaca çözüm getiren ve fark yaratan fikirler peşinde koşmaları önemli. Girişimciliği zengin olmak için değil başarılı olmak için yapmalılar. Steve Jobs’un dediği gibi fikir bu işin sadece %10’u. En önemlisi azim, emek, fedakarlık ve icraat.
Türkiye’de hangi sektörlerde girişimcilik alanında açık görüyorsunuz?
iLab olarak internetin her alanında yeni girişimcilik fırsatları olduğunu görüyoruz. İçerik, e-ticaret, mobil, seyahat vb. alanlarda fırsatlar var. Bununla birlikte mobil uygulama ve girişimlerin geleceğin yeni iş modellerini yaratacağını düşünüyoruz.
Girişimcilere tavsiyeleriniz nedir?
Girişimci, dinlemeli ve değişime açık olmalı. İstatistikler öğrenmeye, dinlemeye ve değişime açık olan girişimcilerin daha başarılı olduğunu ortaya koyuyor. Aynı zamanda da girişimcilerin henüz organizasyon ve iş modeli oturmadan hızla girişimi ölçeklendirmeye çalışmalarından da dikkatle kaçınmalarını öneririm. Son olarak da bir girişimi tek başına başarıya taşımaya çalışmak yerine kuvvetli takımlar kurmalarını salık veririm.
Türkiye’deki girişimcilik ekosistemiyle Amerika’daki arasında farklar neler?
Türkiye’deki girişimcilik ekosistemini Amerika ile karşılaştırmak haksızlık olur. 50 yıldan fazla bir sürecin birikimi ile elbette bizden çok daha fazla ilerideler. Temel olarak en önemli farklılık, hem yatırımcı tarafında hem de girişimci tarafında uzmanlık ve odaklanma diyebiliriz. Çeşitli sektörlere ve yatırım fırsatlarına odaklanmış, uzmanlaşmış yatırımcı kadroları elbette mentorluk kapasiteleri ile girişimcilere çok daha hızlı değer katmaktadır. Türkiye’de de iLab olarak biz sadece internete odaklanarak girişimcilerimize benzer bir deneyim sunmak istiyoruz.
Sizin beğendiğiniz girişimciler kimler?
Steve Jobs çok beğendiğim bir girişimciydi. Türkiye’de grup olarak yatırım yaptığımız firmaların girişimcileri güzel örneklerdir. Ayrıca başka örnekler vermek gerekirse; Yemeksepeti.com kurucuları Nevzat Aydın ve Melih Ödemiş, Ciceksepeti.com’dan Emre Aydın, Mackolik.com’dan Erdem Yurdanur ve Enuygun.com’dan Çağlar Erol çok iyi girişimcilerdir.
Girişimciler size nasıl ulaşabilir?
Ben, Endeavor yönetim kurulu üyesiyim. Aynı zamanda, Webrazzi, Etohum gibiorganizasyonlarda yer alıyoruz. Girişimciler projelerini web sitemizden bize iletebilirler.
