Size küçük bir deneyden bahsedeceğiz. Kendisi küçük ama bizce, sonuçları kocaman. Bu küçük deney, çocukları önemsiz bir konuda manipüle etmeye yönelik. Peki bu küçük deney, yüz yıl sonra “Buyrun sizi matrix’e doğru alalım” diyen bir yapay zeka testine dönüşürse? Ya da çoktan dönüştüyse? Veya bir simülasyondaysak?
Bahsedeceğimiz deneyin ismi “Robot zorla yaptırdı: İnsan – robot etkileşimi ve risk alma davranışları.” 2020 yılında İngiltere’de gerçekleştirilen deneyin sonuçları henüz yayınlandı. Deneyde öğrencilere sanal bir balona sanal olarak üflemeleri istendi. Hedef, balonu patlatmadan maksimum miktarda şişirmekti. Öğrencilerin yarısı bu dijital deneyde kendi başlarınayken, diğer yarısına Pepper isimli bir robot eşlik etti.
Öğrenciler, her sanal üfleme için küçük bir parça para ödülü kazanıyordu. Balonu patlatan öğrenciler ödülü kaybediyor, patlatmadan “Bu kadar yeter” diyenler ise ödülü cebe atıyordu.
Görünüşe göre Pepper’ın “Neden bir kez daha üflemiyorsun”, “Bence daha patlamasına çok var” gibi teşvik edici cümleleri çalışıyor. Robot eşliğinde deneye katılanların balon patlatma miktarı, yalnız başına katılanlara göre yüzde kırk daha fazla çıktı. Yani Pepper’ın “gaz verici” cümleleri, öğrencilerin risk alma davranışları üzerinde etkili oldu. Pepper’ın balon patladığında “Sorun değil, başka balonlarımız var.” demesi veya “Zaten bu balon da iyi bir balon değilmiş.” şeklinde suçu balona atması, aynı öğrencinin ikinci deneyişte de fazla risk almasını kolaylaştırdı.
İlginizi Çekebilir: Yapay Zeka E-Ticaret Deneyimlerini Nasıl Etkileyecek?
Peki bu deneyden çıkabilecek pozitif çıktı nedir? Çalışmanın lideri Yaniv Hanoch, bu araştırmadan olumlu dersler çıkarmanın mümkün olduğunu söylüyor. Örneğin robotlar, cesaretlendirici sözleri ile rehabilitasyon gruplarında insanları problemlerinden kurtulmaya teşvik edebilir. Hatta daha güncel bir örnek, kapalı bir alanda maske takma oranlarını artırabilir.
İşin bir de negatif tarafı var tabii. Örneğin yapay zeka, kolayca etkilenen insanları kendi yargı ve değerlendirme becerilerini görmezden gelmeye zorlayabilir; tehlike içeren riskleri alma davranışlarını etkileyebilir.
Hanoch, “Mahalle baskısının daha yüksek risk alma davranışına yol açabileceğini biliyoruz. İnsanlar ve teknoloji arasında hem online hem de fiziksel olarak etkileşimin iyice arttığı günümüzde, makinelerin de mahalle baskısı yapıp yapamayacağı konusunda daha fazla bilgi sahibi olmamız çok önemli.” diyor.
Bizce kendisi seçimlerde insanların oy verme kararlarının etkilenmesinden endişe ediyor. Evet o da endişe verici ama bir simülasyon ihtimali kadar değil. Şimdilik yapabileceğimiz tek şey, kulağımıza tatlı sözler fısıldayan robotlara karşı uyanık olmak.
