Farklı fikirler arasında sıkışıp kaldıysanız ve ilham verici bir şeyler bulmak için mücadele ediyorsanız, kaybetmiş sayılmazsınız. Büyük olasılıkla çözüme yanlış açıdan bakıyorsunuz. Bu yazımızda seçeneklerinizi sınırlayan ve sıklıkla yapılan kariyer hatalarını sizlere sunuyor ve yeni olasılıklar üretmenizi sağlayacak bazı eğlenceli teknikleri paylaşıyoruz.
Herhangi Bir Kariyer Değişikliğine Karar Verme Noktasındaki İlk Soru Çok Basittir: “Eğer bu değilse, o zaman ne?”
Alt tarafı altı kelimeden oluşan bu sorunun yanıtını her gün farklı konular için veriyorsunuz. İşe giderken trafiğin sıkıştığını gördüğünüzde, bir restoranda garson sipariş vermek istediğiniz yemeğin tükendiğini söylediğinde ya da iş yerinizde müzakerelerini yürüttüğünüz anlaşma sona erdiğinde…Ancak söz konusu olan geleceğinizin belirlenmesi olunca bu soru birdenbire çok daha karmaşık ve zor bir hal alıveriyor. Ne de olsa bu yalnızca teorik bir alıştırma değil tam olarak hayatımızın merkezinde yer alan bir soru olarak karşımıza çıkıyor.
Ne için buradasınız? Faturalarınızı nasıl ödeyecek ve ailenize ekonomik olarak nasıl destek olacaksınız? Her gün gözlerinizi nasıl bir gerçekliğin içerisine açacaksınız? İnsanlar sizi tam olarak nasıl görecek ve anlayacak? Varlığınızla dünya üzerinde ne tür bir etki yaratacaksınız? Bu sorular karşısında duraklayan, cevapları bulamayan ve ne yapacağını bilemeyen yalnızca siz değilsiniz. Bir anda zihniniz boşalıyor, dudaklarınızdan sorulara cevap olabilecek muhtemel cümleler dökülüyor, şüpheyle ve alaylı gülümsemelerle dolu bir karmaşa ortaya çıkıyor. Ama hiçbiri anlamlı cümleler oluşturmaya yetmiyor. Ve gerçek bir olasılıkla karşı karşıya kaldığınızda korkuyla, kendinizden duyduğunuz şüpheyle çevrildiğinizi hissediyorsunuz. Yani olduğunuz yerde kalıp bir mucizenin gerçekleşmesini bekliyorsunuz. Unutmayın ki sonuçta ne yapmak istediğinizi bilmeden hiçbir şey yapamazsınız. Nereye doğru gideceğinize karar vermediğiniz sürece harekete geçemezsiniz. Bu klasik bir yumurta mı tavuktan tavuk mu yumurtadan çıkar senaryosu değil ama sizin açıkça bir yumurtaya ihtiyacınız var. Gelecekteki kariyerinizin ne olmasını istediğinize dair bir fikriniz olduğu zaman, değişiklik yapmak için çalışmaya başlayabilirsiniz. Ama bu noktaya gelene kadar kapana kısılmışsınız diyebiliriz.
Kariyer fikirleri ile ortaya çıkmanın bir değişimin ilk ve belki de en zor aşaması olduğunu biliyoruz. Hiçbir fikriniz olmasa da hepsi toplansa bile ortaya bir şey çıkmayacak yüzlerce fikriniz olsa da her iki konum da motivasyon kaybına neden olabiliyor. İyi haber bu durum hiçbir şekilde olağan dışı değil. Aslında bu kafa karıştırıcı ve somut olmayan duruma rağmen gelecekteki kariyeriniz ile ilgili bir fikir edinmeyi bu kadar zor bulmanızın bazı sağlam nedenleri bulunuyor. Şimdi bunlardan en sık karşılaşılan üç tanesine göz atalım ve bunları aşıp yeni olasılıklar bulmanızı sağlayacak bazı eğlenceli yollara bakalım.
Göremediğiniz Şey Olamazsınız
Şu anda gelecekteki kariyeriniz ile ilgili fikirler bulmaya çalışırken, tam olarak nereye bakıyorsunuz? Evet cevabınızı biliyoruz. Etrafınıza bakıyorsunuz, hayatınıza ve bildiğiniz diğer şeylere. duyduğunuz, okuduğunuz ya da iletişim kurduğunuz sektörlerde, günlük yaşantınızın geçtiği yerlerde ve mekanlarda arkadaşlarınızın ve aile bireylerinizin yaptıkları başarılı kariyerlere bakıyorsunuz. Ancak birkaç haftadan fazla bir süredir işiniz ile ilgili tatmin edici bir değişim yapmayı düşünüyorsanız, zaten bu olasılıkların çoğunu düşünmüş olduğunuzu varsayıyoruz. Bildiğiniz gibi her noktasını derinlemesine bildiğiniz hayatınız içerisinden kendinize yeni fikirler bulamazsınız. Eğer orada olup sizin tarafınızdan keşfedilmeyi bekliyor olsalardı emin olun şimdiye kadar çoktan bulmuş olurdunuz.
Kariyerlerini değiştirme yönünde karar alan ve bu konuda çalışmaya başlayan kişilerden çoğunun kariyer değişimi yolculuklarına başladıklarında varlığından bile haberdar olmadıkları işlere, işletmelere ya da sektörlere geçiş yaptıkları biliniyor. Bu kişiler ilhamlarını her zamanki arayışlarının ve çevrelerinin dışına çıkmaktan ve yeni şeyler görmekten alıyorlar.
Bu konuda bir örnek vermemiz gerekirse kariyer değişikliğine karar veren Alice, Tayland’a gidip karşılanmayan bir şarap talebini keşfedene kadar şaraba olan tutkusunu bir kariyere nasıl dönüştüreceği hakkında bir fikre sahip bulunmuyordu. Şimdi ise bu alanda faaliyet gösterebileceği bir iş kurmak için gereken araştırmalarını yapıyor.
Amy’nin aklından ise bir diyetisyen ile karşılaşıp konuşma fırsatı bulana kadar sağlık ve sağlıklı yaşam alanında bir kariyer yapmak aklının ucundan bile geçmiyordu. Hatta kariyer değişikliği kararı aldığı zaman bu konuda insanlara destek olup yol gösterebilecek web sitelerine rastlamayınca bu alandaki açığı fark ederek insanlara tatmin edici bir iş bulma konusunda yardım eden bir sektörü keşfeden ve kariyer yollarına bu çizgiden devam eden kişiler de bulunuyor. Aslında teknik düşünenler için de bunu tanımlamak çok kolay: yeni girdiler = yeni çıktılar. Daha sanatsal bir yaklaşım isteyenler için ise durumu “Her zaman yaptığınız şeyleri yaparsanız her zaman elde ettiğiniz sonuçları elde edersiniz” diyerek özetleyebiliriz.
Artık gelecekteki kariyeriniz için yeni ve heyecan verici olanakları keşfetmenin, sizin için tatmin edici, ilham verici ve doğru olanı bulmanın, yeni girdiler almaya başlamanın zamanı geldi. Bunun için ise yeni yerler görmeye, yeni şeyler deneyimlemeye ve dünyaya farklı açılardan bakmaya başlamanız gerekiyor. Ancak şunu göz ardı etmeyin. Bu bir anda ve çok hızlı bir şekilde gerçekleşmeyecek. Yeni bir deneyime ve gelecekteki ideal kariyerinize hemen ulaşmanız mümkün olmayacak. Ancak ne kadar çok araştırırsanız ve keşfederseniz, yaşamınız ve dünyaya bakış açınız o kadar genişleyecek ve yeni olasılıklarla bağlantı kurma olasılığınız o kadar artacaktır. Bu teknik bazı uzmanlar tarafından “Streching The Fishbowl” olarak tanımlanıyor. Ve bu tekniği uygulamak için birkaç farklı teknik bulunuyor. Bazılarına göz atmaya ne dersiniz?
- Bu hafta işe gidip gelirken yolda geçirdiğiniz süre boyunca, ilginizi çeken herhangi bir konu ile ilgili bir podcast dinleyin. Sonra, ertesi gün, hakkında hiçbir şey bilmediğiniz bir başka konuya geçin.
- İlgilendiğiniz herhangi bir konu ile ilgili olarak ücretsiz ya da uygun fiyatlı bir konuşmaya, seminere ya da etkinliğe katılın. Seçtiğiniz alanın sizinle uygun bir kariyer eşleşmesi olması gerekmiyor. Önemli olan sizi rutin ortamınızdan uzaklaştırmasıdır.
- Yapmaktan keyif aldığınız bir şey için farklı bir bakış açısı deneyin. Örneğin rutin olarak koşuyorsanız bir koşu grubuna katılın ya da koştuğunuz güzergahı değiştirin. Eğer yemek yapmayı seviyorsanız birisine en sevdiğiniz yemeği nasıl yapacağını öğretin ya da yeni bir ülkenin mutfağından tarifler deneyin.
- Sizi heyecanlandıracak bir atölyeye ya da kısa süreli bir kursa kaydolun. Uzun süreli bir kurs olmamasına yalnızca bir kereye mahsus olmasına dikkat edin.
Hayallerinizi Korkularınızla Yıkmaktan Kaçının
Kariyer değişikliğiniz ile ilgili yeni fikirler bulmak bazen heyecan verici ölümcül bir oyunun ortasındaymış gibi hissettirebilir. Heyecan verici bir olasılığın ipucunun ortaya çıkması ile gerçekçiliğini yitirmesi bir olabilir. Kendi işinizi mi yürüteceksiniz? Kesinlikle hayır, çünkü bunun için yeterli sermayeniz yok. Sağlıklı yaşam ya da beslenme alanında bir fikir? Hayır, sektör yeterince doyduğu için asla yeterince para kazanamayabilirsiniz. Belki meslek psikolojisi? Şaka yapıyorsunuz değil mi, herhangi bir kalifikasyonunuz yokken sizi kimse ciddiye almaz.
Fikirlerinize hayatta kalma şansı verecek ve hatta kendinizi şaşırtacaksanız “ne” ve “nasıl” sorularını binerinden ayırmanız gerekir. Fikir üretmeye başladığınızda, en azından bir süre için ne kadar pratik olduklarını bir kenara bırakın. Yerine getirmek için harekete geçmeye başlamanızın ilk adımı, bir fikri yerine getirmek için harekete geçmenin sizin için ne anlama geldiğine dair mümkün olduğunca ayrıntılı bir resim oluşturmaktır. O noktaya nasıl ulaşacağınız konusunda endişeleriniz olabilir. Ama bu endişelere takılıp kalmak şu anda ilerleme kaydetmenizi engellemekten fazlasını sağlamaz. O yüzden tüm endişelerinizi bir kenara koyun ve bunu çözmeye odaklanın. Herhangi bir engel karşısında yolunuzu bulmanın mümkün olduğunu varsayarsak, nereye gitmek isterdiniz?
Kariyer değişikliği ile ilgili bir karar veren Dan bu konuda kendisine yol gösterebilecek bir ekip ile görüştüğünde bundan sonra ne yapmak istediğine dair hiçbir fikri yoktu. Üstelik sekiz hafta gibi bir süre içerisinde ortaya gerçekçi bir şey çıkaracağına dair de özellikle iyimser bir tavır sergilemiyordu. Ancak bir kez onu mutlu eden şeyin ne olduğuna odaklanmaya başladığında kendisinde ileri adım atmasını sağlayacak cesareti buldu. Dan bu süreci “Dana önce fikirlerle bu şekilde oynayabileceğimi hiç düşünmemiştim. Tabii ki ipotek ödemelerimiz nasıl yapacağım konusunda hala endişelerim var. Ancak gerçeğe dönüştürülebilecek bazı fikirler buldukça kendimi giderek daha heyecanlı hissediyorum ve bunun için artık endişelenmeme gerek yok. Tanıştığım tüm insanlara da kariyer değişikliklerini sorumlu bir şekilde nasıl yönetebilecekleri konusunda yararlı tavsiyeler verebileceğime de eminim” şeklinde özetliyor. Dan bu süreçle birlikte bisiklet, mimarlık, tasarım gibi sevdiği her şeyi keşfetmeye başladı. Daha önce aldığı maaşları kazanarak bisikletler ile ilgili bir iş yapamayacağından emindi, mimar olmak için de istekli olmadı. Ancak, bisikletçiler için ürün tasarlamasına yardım edecek bir mucit ile karşılaşması çok uzun sürmedi ve birlikte çalışmaya başladılar.
Korkularınızın ne olduğunu netleştirmek, ilerlemenizi engellemelerini engellemek için mesafeyi ve nesnelliği bulmanızı sağlayacak “Küçük Ses Terapisi” olarak adlandırılan kullanışlı bir egzersizden bahsetmek istiyoruz:
- Geçmişte sahip olduğunuz ancak gerçekçi ya da pratik olmadığı için bir kenara attığınız bir kariyer fikrine odaklanın. Bunu bir kağıdın üzerine yazın. Sonra aklınızı çılgınca sesleri duyabilmek üzere serbest bırakın. Bu alana, endüstriye, çalışma şekline ya da mesleğe geçiş yapmamanız için sahip olduğunuz geçerli tüm nedenleri listeleyin. Söyleyecek bir şey kalmayana kadar, kendinizi tekrar etmeniz gerekse bile devam edin.
- Yazdıklarınıza bir göz atın. Ve her bir öğe için kendinize şu soruları sorun: Bunun doğru olduğunu nereden bilebilirim? Bunların hepsi doğru mu? Bu engeli aşmanın uzun ya da zorlu da olsa bir yolu olabilir mi?
- Düşündüğünüz sektörde ya da alanda çalışan birini bulun. Onlara yaptıkları iş ile ilgilendiğinizi söyleyin. Ve korkularınızı paylaşın. Neler dediklerini dinleyin ve konunun profesyonelleri ile tanışıp biraz zaman geçirdikten sonra aklınızdaki küçük seslerin neler dediğine yeniden kulak verin.
Elleriniz Dikiz Aynasındayken Araba Kullanamazsınız
CV’niz ve kariyer geçmişiniz, kariyerini değiştirmek isteyen kişilerin çoğu ilk adımlarını atmaya bu aşamadan başlıyorlar. Şimdiye kadar yaptıklarım, başardıklarım göz önüne alındığında bundan sonra dünya ne yapmama izin verebilir? Tamam, kabul ediyoruz başlamak için son derece mantıklı bir yere benziyor. Diğer yandan da özgeçmişinizin büyük olasılıkla daha fazla yapmak istemediğiniz şeyler listesinden biraz daha fazlasını barındırdığını göz önüne aldığımızda ise inanılmaz derece boğucu bir duruma benzediğini de itiraf etmek gerekiyor. Eğer şu ana kadarki kariyeriniz sizin için mutluluk verici ve tatmin edici değilse, sizi tatmin ve mutlu edecek, rahat bir çalışma hayatı oluşturabilmek adına harika bir başlangıç noktası haline gelmesi çok da mümkün görünmüyor. İşte tam bu noktada “Ne yapmama izin verilir?” Den “Ne yapmak istiyorum?” sorusuna doğru bir zihniyet farklılığı yaşanması gerekiyor.
Bu bakış açısını benimsemek, şu ana kadar sahip olduğunuz deneyimlerinizin, becerilerinizin değersiz ve yararsız olduğunu söylemek anlamına gelmiyor. Bu deneyimler ve beceriler de sahip olduğunuz iyi özellikler arasında yer alıp gelecekteki kariyerinize katkıda bulunabilirler ya da adımınızı yeni bir sektöre atmanızda kritik bir rol oynayabilirler. Ama sadece onları görerek ve sadece onlara güvenerek yol alamazsınız.
Kariyer değişikliğine karar verip bu konuda koçluk desteği alan Katie, gelecekteki kariyeri ile ilgili fikirler üretmeye yönelik yapılan çalışmalarda sanki bulanık bir teleskobun ardından bakıyor gibiydi. Bu konudaki duygularını “Bu konuda kendime yardım edebileceğime inanamıyorum. CV’mde de en büyük yeri kaplayan ve 14 yıldır yerine getirdiğim mesleğe bağlı kalmak konusunda en ufak bir isteğim bile kalmadığı için kariyer değişikliği yapma kararı vermek zorundayım. Ama niteliklerimin ve deneyimlerimin beni asla kurtulamayacağım bu işe zincirle bağladığını hissediyorum.” Şeklinde açıklayan Katie gibi pek çok insan bu konu hakkındaki korkularını dışa vuruyorlar. “Becerilerim ve kariyer geçmişim göz önüne alındığında, hangi kariyer yolunda ilerlemenin benim için daha uygun olabileceği hakkında fikir verebilir misiniz?”, “Neler yaptığımı görebilmeniz için CV’mi ekledim. Hangi seçeneklerim olduğunu söyler misiniz?” Gibi sorular kariyer değişikliği yapmak isteyenlerin koçluk desteği aldığı kişiye ya da kişilere en çok yönlendirdiği soruların başında geliyor. Katie koçluk desteği aldığı ekiple çalışmaya başlayınca geriye bakmaktansa ileri bakmaya odaklanmaya karar verdi ve bunu üstelik son derece eğlenerek gerçekten de başardı. “Gelecek kariyerim ile ilgili olarak ortaya attığım fikirlerin bir kısmına inanamıyorum! Korkutucu, ama aniden geleceğimin sanki içinin açıldığını ve buraya ne istersem koyabileceğimi hissediyorum. Gerçekten bir scuba öğretmeni olmak için eğitim almayı düşünüyordum. Düne kadar hala daha çok net bir şekilde kendi önüme çıkardığım engellerim vardı ama bugün üzerinde çalışacak fikirlerim var. Ve şu an bulunduğum yer bir ay önce bulunduğum yerden milyonlarca mil uzakta.” Cümleleri ile Katie kat ettiği yolu ve neler hissettiğini çok net bir şekilde ifade ediyor.
CV’nizi tamamen kaldırıp çöpe atmak ve ilk etapta hayal etmekten başka bir şey yapmamak her zaman kolay ya da akıllıca değildir. O yüzden küçük adımlarla başlamanızı öneriyoruz.
Büyük becerilere sahipseniz, ancak bunları yalnızca sınırlı alanlarda kullandıysanız yeni ortamlarda uygulamanız ve yeni fikirler üretmeye başlamanız sizin için harika bir başlangıç olabilir. Yaratıcılığı ve yenilikçiliği teşvik etmek için birbirleriyle alakasız gibi görünen kelimeleri ve fikirleri bir araya getirmek gibisi yoktur. O zaman bunu yapmanızı sağlayacak Element Blender olarak adlandırılan bir çalışmaya göz atalım:
- Birbirinden farklı iki liste yapın ve her iki listeyi yaparken değişik renklerdeki kalemleri kullanmaya özen gösterin. Listenin birinde Akla uygun / hayatınızın doğal akışı içerisinde yaptığınız eylemler diğerinde ise sevdiğiniz şeyler bulunsun. Ve bunların her birini tek tek kesin.
- Kestikten sonra iki ayrı liste halinde yazmış olduğunuz her şeyi bir araya getirip karıştırın. Ve ardından bunları eşleştirin. Başlayacağınız eşleşmelerin mükemmel bir anlam ifade edip etmeyeceği konusunda endişelenmeyin. Sadece kaç farklı kombinasyon ile karşılaşabileceğinizi görün.
- Destekleyici / Yaratıcılık, Organizasyon / İç Mekan, Yazma / Psikoloji ya da Takımları Yönetme / Başlangıç Kültürü gibi ilk etapta birbiri ile tamamen ilgisiz olduğunu düşündüğünüz kombinasyonlar ile karşılaşabilirsiniz.
- Dışarı çıkın ve biraz araştırma yapmaya başlayın. Yazdıklarınızı bu şekilde birleştirebilen başka kim var? Becerilerinizi ve sahip olduğunuz doğal yeteneklerinizi yeni bir bağlamda tam olarak nerede devreye sokabilirsiniz?
Gelişiminizin ve Değişiminizin Önündeki En Büyük Engel Kendinizsiniz
Kariyer değişikliği yapmak isteyen kişilere koçluk yapan Natasha Stanley, bazen en büyük engellerin insanın kendi içinde olduğuna dikkat çekiyor. İnsan aklı inanılmaz bir araçtır, hesaplamak, düzenlemek, ölçmek, yönlendirmek, düşünmek ve felsefe yapmak gibi konularda her gün her saniye milyonlarca bilgiyi işler ve bize yükler. Bunun sonucuna sürekli olarak sezgisel ve bilişsel önyargı olarak bilinen zihinsel veriler alırız. Bu çoğu zaman olumlu bir durumdur. Eğer dışarı çıkarken bir ceket alıp almamaya ya da bazı kurallara uygun hükümler vermek olduğunda zaman bile kazandırır. Ancak kabul etmelisiniz ki kariyer değişikliğiniz bunlardan biraz daha büyük bir karar! Ve bazı bilişsel ve sezgisel önyargılar sizi yanlış yönlendirebilir.
Natacha Stanley bu önyargılardan en sık karşılaşılanın sabitleme önyargısı olduğunu dile getiriyor. Sabitlenmiş önyargı, bir şey hakkında öğrendiğimiz ilk bilgiye orantısız bir şekilde güvenme eğilimidir. Ve daha sonra karşılaştığımız gerçekleri nasıl yorumladığımızı doğrudan doğruya etkiler. Belki gençlik döneminizde okulda bir kariyer testi yaptınız. Sonuçlar ne kadar saçma görünse de aklınıza takıldığından emin olabilirsiniz. Ve bu durum bugün bile iyi olabileceğine inandığınız şeyler üzerinde etkili olmaya devam edebilir. Ya da yeni bir sektöre adım atmak istediğinizde size bunun gerçekten çok zor olduğunu söyleyenler olduysa bu hikaye söz konusu kariyer yolu hakkındaki duygularınızı şekillendirebilir. Daha küçük kararlarda bu önyargılar beynimizi bilgiyle aşırı derecede yüklemeden hızlıca karşılaştırmalı seçimler yapmamızı sağlar. Ancak gelecekteki kariyerimiz gibi önemli seçimlerde mükemmel olabilecek olasılıkları tamamen atmamıza ve seçenekleri çok hızlı bir şekilde daraltmamıza neden olabilir.
Bunun önüne geçebilmek için herhangi bir konuda karar vermeden önce geniş bir yelpazede gerçekleri, deneyimleri ve görüşleri toplayın. Sabitlenmiş önyargı ile öğrendiklerinizi analiz etmek için zaman ayırmaktan kaçınmayın. Herhangi bir sektörden insanlarla bilgilendirme görüşmeleri yapıyorsanız bir kişiyle sınırlı kalmayın. Çok sayıda insanla konuşup hepsini eşit şekilde değerlendirin.
Karar alırken hepimiz bu kararları hatırladıklarımıza dayandırmaya meyilli davranırız. Ve hatırladıklarımız beklentilerimiz, inançlarımız, duygularımız ve maruz kalma sıklığımız gibi çok farklı faktörlerden etkilenir. Bu nedenle sürekli olarak kendinize aslında ne kadar az şey bildiğinizi hatırlatmanın yollarını bulun ve her yerde şaşırtıcı yeni şeyler keşfetmek için kendinizi hazırlayın.
Bilişsel ve sezgisel önyargılar zihninizin doğal bir işlevi olduğundan onları tamamen ortadan kaldırmanın bir yolunu bulamazsınız. Üstelik kimi durumlarda güvende kalmanızı sağlayan güçlü araçlar da olabilirler. Sizin yapmanız gereken kendinizi doğru değerlendirmek ve bu önyargılardan hangisinin kariyer değişikliği yapmanız önünde bir engel teşkil olduğunu keşfedip bunun etkisinden sıyrılmak ve yolunuza emin adımlarla devam etmektir.
