Girişimciler Kendi Kurdukları Şirketten Neden Kovulur?
İş fikrini hayata geçirmeyi başarmış şanslı bir girişimci misiniz? Gösterdiğiniz onca emekten sonra arkanıza yaslanıp derin bir nefes almanın ve tahtınıza kurulup kurduğunuz imparatorluğun keyfini çıkarma vaktinin geldiğine mi inanıyorsunuz? Fazla emin olmayın. Bir şirketin kurucu olmanız dahi, o şirketten atılma ihtimalinizin olmayacağı anlamına gelmiyor.
Şirket kuran herkesin ortak hayali kurduğu şirketi zirveye çıkarmaktır, ancak bazen, özellikle de işin içine onca sermayeyi riske atma ihtimali girdiğinde, işler pek de umulduğu gibi gitmez. Kimi zaman şirketi sizden daha iyi yönetebilecek niteliklerle dolu biri çıkagelir. Kimi zaman da, şirkete dair vizyonunuz şirketinizin gidişatıyla çelişir. Hata üstüne hata yaptığınız anları da unutmamak gerek tabi.
Peki, nasıl oluyor da işler bu noktaya gelebiliyor?
Yazımızda insanların kendi kurdukları şirketlerden neden atıldıklarına dair sebepleri içeren birkaç maddelik cevaplar sunmaya çalıştık. Bunu bizzat deneyimlemiş örnek girişimcilere yer vermeyi de ihmal etmedik.
Buyurun başlayalım:
1. Şirkete Yarar Sağlamamak
Bir şirket kurmuş olmak, ömürlük işinizi bulduğunuz ve bundan böyle sırtınızın asla yere gelmeyeceği anlamına gelmiyor. Her çalışan gibi, siz de bulunduğunuz konumun ve elde ettiğiniz gelirin hakkını vermelisiniz. Maalesef, iş dünyası bu konuda son derece acımasız. Şirketiniz artık işe yaramadığınızı düşünüyorsa, bir kenara atılıvermeniz kaçınılmaz.
2. Açgözlü Tavırlar İçinde Olmak
Eğer yatırımcılarınıza özellikle de şirket değeri konusunda baskı uygular, konfor bölgelerinden çıkmaya zorlarsınız onları bir şekilde anlaşmaya ikna eder, bir nevi yola getirmiş olursunuz. Böyle bir anlaşma yaparsanız, çok şey elde edebileceğiniz doğru, ancak kaybedeceklerinizi de hesaba katmalısınız. Bu tarz bir zorlama yatırımcıların size olan güveninin bir miktar zedelenmesine yol açar.
Bu aynı zamanda, hamlelerinizi çok iyi düşünmeniz gerektiği anlamına da gelir. Atacağınız tek bir yanlış adımda alaşağı edilip yerinize sizden daha iyi olduğu düşünülen biri getirilecektir.
3. Pozisyon İçin Doğru Seçim Olmamak
Genel olarak şirket kurucusunun artık şirket şartlarına uyum sağlayamaması nedeniyle oluşan bu durumun farklı pek çok nedeni olabilir. Şirket kurucuları yeni bir şirket kurup piyasaları çözümleme ve keşfetme konusunda iyi olabilirler; ancak kurdukları şirketi dengelemede(şirket rutinleri oluşturma) veya ölçeklendirmede (değişen pazar koşullarına uyum sağlama) aynı başarıyı gösteremeyebilirler.
Kurucuların bazen kendilerine emirler yağdıracak, yani bir nevi patronları olacak kişileri işe almak gibi zor bir karar vermeleri gerekir, bazen şirketten ayrılmayı seçerler, çoğu zaman da kovulurlar.
4. Şirket İçin Doğru Kararlar Alamayan Bir Yönetim Kuruluna Sahip Olmak
Son günlerde çoğu yatırımcının kurucu / CEO’lar hakkında acele kararlar aldığına tanık oluyoruz. Bir şirkette ters giden şeyler olacaktır elbet. Bu girişimciliğin doğasında vardır. Yapılması gereken bu tarz sorunları yönetim kurulunda tartışmaktır. Ancak yönetim kurulları genellikle sorunu çözmede yetersiz kalınca, şirket CEO’sunun söz konusu çözmesine yardımcı olmak yerine, kendisine başka birisini işe almasını önermeyi tercih ederler.
5. Değişen Şirket Kültürüne Uyum Sağlayamamak
Kurucular arasındaki uykusuz geceler ve makarnaya talim etme temelli yakın ilişki, bir varlıktan ziyade bir engele dönüşebilir. Kolejden kalma bir oda arkadaşıyla sürdüreceğiniz ilişkinin, bir CEO ile bir ürün sorumlusu veya mühendislik bölüm başkanı arasındaki ilişkiyle aynı tür veya nitelikte olması beklenemez. Görüş birliğine varılması gereken nokta şudur: Eskiden arkadaşlık olarak anılan şey, artık verileri birleştirip karara varma süreci haline gelmelidir. Bu iki yakın arkadaş için alışılması ve özümsenmesi zor bir kültür olabilir ancak şirketin başarısı için kaçınılmazdır.
6. Güç Mücadelelerinin Veya Şirket Politikalarının Mağduru Olmak
Kurucular genellikle yönetimi bir CEO ‘nun ellerine bırakmayı tercih ederler ve bu süreci iki ayrı gücün bir araya gelmesinden oluşan kişilik çatışmaları, güç mücadeleleri ve konuya ilişkin şirket politikaları izler. Bunu bizzat deneyimlemiş pek çok girişimci bu konuya ilişkin farklı mecralarda görüş bildirmektedir.
7. Hedeflenen Rakamlara Ulaşmada Başarısız Olmak
Hedeflenen bir kontratın ya da projenin parçası olarak teslim edilmesi gereken ürünleri yani şirketin temel hedeflerini yerine getirmekte zorlanan şirket kurucuları, şirketin genel marka değeri kişisel kimliklerine bağlanmışsa, bir süreliğine de olsa “geçiş izni “ne sahip olurlar, bir başka deyişle zaman kazanırlar. Ancak, işin sonunda hissedarların baskısı onları işlerinden etmeye yeter.
8. Kontrolü Elden Tümüyle Bırakmak
Kurucular, şirket sermayesini korumanın karşılığında şirket hisselerinin kontrolünü başkalarına devretmeye kalkıştıklarında işlerinden olma tehlikesiyle karşı karşıya kalırlar, çünkü bu tarz bir adım, yatırımcıların kurucuların değer yaratma yeteneklerine olan inancını kaybetmeleri anlamına gelir.
9. Şirketin Vizyonu Arasında Sayılabilecek Herhangi Bir Görüşe Gereğinden Fazla Bağlanmak
Şirket kurucularının çoğu, işin başında sahip oldukları hedefe kitlenip farklı bakış açıları geliştirmekte zorlanırlar. Eğer hem kendinizi hem de şirketinizin geleceğini sürekli sorgulama gereği duyan bir şirket kurucusu iseniz, şirketinize olumlu anlamda katkı sağlayabilecek kararlar alabilirsiniz.
Kendi Kurdukları Şirketlerinden Kovulan Girişimciler
Bu sebeplerin herhangi birinden muzdarip olup ellerinizle kurduğunuz şirketten ayrılmanızın talep edildiği bir durumla karşı karşıyaysanız, kendinizi çok da kötü hissetmeyin. Bu acı senaryoyla karşılaşan yalnızca siz değilsiniz. Nerden mi biliyoruz?
Apple’ın kurucusu Steve Jobs ve Twitter’ı kuran Jack Dorsey gibi pek çok girişimci, bir zamanlar o veya bu sebepten işlerinden atılmış, profili bir hayli yüksek şirket kurucuları arasında yer alıyor. Üstelik başkaları da var!
İçinizi bir nebze de olsa rahatlatacağını düşündüğümüz, kurdukları şirketten atılan 10 ünlü girişimciye bir göz atmanızı öneririz:
1. Andrew Mason-Groupon
Şirketinizi unutulmaz bir biçimde bırakmak istiyorsanız, Andrew Mason’ı örnek alabilirsiniz. Mason, gelmiş geçmiş en iyi istifa mektuplarından birini yazmakla ünlü bir CEO olarak tanınıyor. 2006 yılında Groupon’u kuran Mason, 4 yıl içinde şirketin gelir artışını 800 milyon doları aşan bir seviyeye ulaştırmayı başardı.
Google’dan gelen 5,3 milyar dolarlık satın alma teklifini geri çevrilmesiyle Groupon için halka arz edilme süreci başlamış oldu. Ancak hisse senedi fiyatı 2.93 $ ‘a düşünce herkes bir değişikliğin yapılması konusunda görüş birliğine vardı. Söz konusu değişikliklerin ilki 2013 yılında Mason’un işten atılmasıydı. Andrew Mason, aşağıda okuyacağınız satırlarla başlattığı o ünlü istifa mektubunu ardında bırakarak şirketten ayrıldı:
“Groupon CEO’su olarak görev yaptığım, koşuşturma içinde olsa da harika geçen dört buçuk yılın ardından, ailemle daha fazla zaman geçirmek istediğime karar verdim. Yok canım! Şaka yapıyorum – bugün işten kovuldum. Hala nedenini merak edenleriniz varsa, dünyadan haberiniz yok demektir”
Mason o günden beri tüm dikkatini ‘Hardly Workin’(Sıkı Çalışmak) ismini verdiği, çalışırken dinleyebileceğiniz 7 motivasyonel iş müziğinden oluşan albüm işine verdi.
2. Aubrey McClendon-Chesapeake Enerji
1982’de Chesapeake Energy’yi kuran McClendon, bir zamanlar tüm S & P 500 CEO’larının en yüksek gelir elde eden CEO’suydu. (S tandart and Poor’s 500 endeksi, Amerika’da faaliyet gösteren değeri en yüksek 500 şirketin hisse senetlerinden oluşmaktadır. S&P 500 endeksini oluşturan şirketler; sermaye, likidite, pazar payı, karlılık gibi kriterlere göre sektörlerinin en güçlü şirketlerinden seçilir.) 20 yıllık hizmet hayatı boyunca şirketine en az % 20’lik bir kar geliri sağlamayı başarmış son derece başarılı bir liderdi.
Şirket hissedarları şirketin gidişatı konusunda verdiği kararı onaylamayınca, rüzgârın yönü aniden değişti. Bu küçük çaplı isyan, McClendon’un 2012 yılında başkanlık görevinden çekilmesine sebep oldu. Ardından 2013’te, kendi çıkarını ön planda tutma ve şüpheli işlemler iddiasıyla CEO’luk görevinden çekilmeye zorlandı.
3. Mike Lazaridis-Blackberry
Mike Lazaridis 1984 yılında BlackBerry şirketini (daha önceleri Research In Motion Limited olarak da bilinirdi) kurdu. 2000’li yılların ortalarında o dönemin yöneticileri ve ünlüleri arasında oldukça popüler olan Blackberry akıllı telefonlarını piyasaya sürerek şirketin büyük başarılara imza atmasını sağladı.
Şirketin amansız piyasa mücadelesi o günden beri devam ediyor. Lazaridis 2012 yılında yardımcı başkanlık görevini bıraktı. Blackberry 10’un piyasaya sürülmesinin ardından da şirketten tamamen ayrıldı.
4. Rob Kalin-Esty
Rob Kalin 2005 yılında, üç kedisiyle birlikte yaşadığı bir ağaç evde e-ticaret sitesi Esty. com’u kurdu. El yapımı ve vintage ürün satışına odaklanan birebir iletişime dayalı bir site olan Esty, kısa zamanda küçük çaplı bir site olmaktan çıkıp kullanıcı işlemlerinde 1 milyar doları aşan gelire sahip bir şirkete dönüştü.
Rob Kalin yalnızca bir kere değil, tam iki kere şirketten uzaklaştırıldı. Biri 2008, diğeri ise daha sonraları yani 2011 yılında gerçekleşen bu ayrılıkların sonuncusunun sebebi Kalin’in şirketi hacmini artırma kabiliyeti konusuna ilişkin çeşitli spekülasyonlardı. Kalin bu iddialar neticesinde şirketteki pozisyonunu bırakmak ve şirketin kontrolünü kurucu ortağı Chad Dickerson’a devretmek zorunda kaldı.
5. Jerry Yang-Yahoo, Inc
Yazımıza Jerry Yang tarafından kurulan arama moturu Yahoo.com aracılığıyla ulaştıysanız, kurucu Jerry Yang’a kocaman bir teşekkür borçlusunuz demektir. Yang ve kurucu ortak David Filo, 1994 yılında Yahoo internet dizinini kurdu. Yang, 2000’li yılların başında şirketinin yaklaşık 22 milyar dolarlık piyasa değerine ulaşmasıyla Yahoo’nun yükselişinin keyfini çıkardı.
Şirket, Google’ın internet piyasaları üzerindeki baskın güç olmasıyla birlikte ufak çaplı bir sarsıntı yaşadı ve kurucu Yang Microsoft’un Yahoo’yu 44,6 milyar dolara satın almak için sunduğu teklifi reddettiği için eleştirilir oldu. Bu durum, şirket yönetimde pek çok değişikliğe sebep olmasının yanı sıra, Yang’ı 2009 yılında CEO’luk görevinden çekilmeye zorladı. Bir dönem Yahoo Yönetim Kurulu ile olan bağlantısını devam ettiren Yang, 2012 yılında şirketle olan bağlarını tamamıyla kopardı.
6. David Neeleman- Jet Blue
Southwest Havayollarının eski bir çalışanı olan Jet Blue’nun kurucusu ve eski CEO’su David Neeleman, 1999 yılında söz konusu havayolu şirketini kurdu. Jet Blue, 11 Eylül 2001’i takip eden yıllarda kar sağlayan tek tük havayolu şirketlerinden biriydi.
Şirket, güvenilirlik endişelerinin şirketin gelirini oldukça zora soktuğu 2007 yılına kadar çeşitli dalgalanmalar yaşadı. Çok geçmeden Neeleman liderlik pozisyonunu kaybetti ve yerini David Barger’a bıraktı. Ertesi yıl Neeleman, Azul Brazilian Havayolları adındaki yeni havayolu şirketini kurdu.
7. Steve Jobs-Apple, Inc
Yanlış duymadınız! Steve Jobs da, Apple’ın dünyanın en başarılı şirketlerinden biri olmasına ön ayak olmadan evvel, kurmuş olduğu şirketten çıkarılmıştı. Daha sonra, Apple’a geri dönüp şirketin kurtarıcısı oldu.
Jobs, “şirketten uzak” geçirdiği bu zaman diliminde, sonraları Pixar adıyla anılacak olan The Graphics Group ile NeXT bilgisayar şirketlerini kurdu. Pixar, Disney ile yaptığı ortaklık anlaşmasının ardından büyük bir başarı yakaladı. Bu başarısı bir de Disney’in Pixar’ı satın almasıyla taçlanınca, Steve Jobs Disney’in en büyük hissedarı oldu.
8. Martin Eberhard-Tesla Motors
Günümüzde hemen herkes Elon Musk’la ilgili atıp tutacak denli geniş bir bilgi birikimine sahip, ancak çoğu insan Martin Eberhard’ın adını dahi duymamış. Zamanın spor araba tutkunu mühendislerinden Eberhard, 2003 yılında Tesla Motors şirketinin kurulmasına destek oldu. Danışma Kurulu’na geçişinin istendiği 2007 yılına kadar şirketin CEO’su olarak görev yaptı.
2008 yılında da şirketi bir daha geri dönmemek üzere terk etti. Ayrılmasının ardından Tesla ve Elon Musk aleyhine, sözleşme ihlali gerekçesiyle dava açtı ancak olay mahkemeye intikal etmeden çözüldü.
9. Jack Dorsey- Twitter
Jack Dorsey’ nin işten çıkarılmasının gerekçesi olarak öyle bir rapor sunuldu ki, söz konusu rapor 20 milyar dolarlık değere sahip bir şirketin kurucusu ve CEO’sundan çok, 19 yaşındaki yarı zamanlı bir Taco Bell çalışanına daha uygun gibi görünüyordu! Neden mi? Dorsey, moda tasarımı ve yoga tutkusu için Twitter’ı yönetmekten daha fazla zaman harcadığı gerekçesiyle 2008 yılında işini kaybetmişti.
Ancak Dorsey, 2011’de Yönetim Kurulu Başkanı olarak Twitter’a geri döndü. Ayrıca, mobil ödeme şirketi Square, Inc.’in CEO’su olarak da başarı yakaladı.
10. George Zimmer-Men’s Wearhouse
TV spikeri ve erkek giyim mağazası Men’s Wearhouse’un kurucusu George Zimmer’ın işten çıkarılması reklam malzemesi haline getirilen bir konu oldu. Zimmer, 1973 yılında kurduğu şirketinin Yönetim Kurulu Başkanlığından 2013 yılında alındı. İşten çıkarılmanın ardından yayımlanan rapora göre, Zimmer şirketi K & G Mağaza zinciri adı altında genişletme planlarına karşı olduğu ve şirketi özelleştirmek konusunda uyguladığı yoğun baskı neticesinde yönetim kurulu tarafından görevinden alındı.
10 tane demiştik, ama aranızda halen daha teselli bulamadığını düşünenleriniz varsa bir isim de bizden gelsin:
11. Travis Kalanick- Uber
2017 yılında, sanal taksi hizmeti sunan Uber şirketinin orta yerine adeta pimi çekilmiş bir bomba misali düşen cinsel taciz suçlamaları, şirket kurucusu ve CEO’su Travis Kalanick’in işine son verilmesine yol açtı. Kalanick, sürüş hizmetleri paylaşım uygulaması Uber’i 2009 yılında kurmuş; 2017 yılına gelindiğindeyse Uber 70 milyar dolar değerinde bir şirkete dönüşmüştü.
Olayların fitilini ateşleyen, eski bir Uber çalışanının şirket içinde cinsiyet ayrımcılığı ve cinsel tacize maruz kalındığına dair bir blog yazısı yayınlaması oldu. Buna bir de Travis Kalanick’in tüm bu görevi kötüye kullanma ve cinsel taciz iddialarından haberdar olduğu, ancak bu konuda hiçbir şey yapmadığı söylentileri eklenince işler iyiden iyiye karıştı.
Haber yayılınca; Kalanick, Uber Yönetim Kurulu ve hissedarlar bu talihsiz olayın izlerini silebilmek için ellerinden geleni yaptılar. Ancak olan olmuştu. Uber hissedarlarının yoğun baskısı neticesinde Kalanick’in istifası talep edildi. Kalanick CEO’luk görevini bırakmasına rağmen, yönetim kurulundaki koltuğunu halen bırakmış değil.
Umarız bu hikayeler girişiminizin başarısıyla rehavete kapılmamanız gerektiğini ve girişim yolculuğunda karşılaşacağınız zorluklar konusunda yalnız olmadığınızı anlamanıza yetmiştir.
