Dildeki bazı kelimelerin kullanılmasına farklı anlamlar yüklenmesi ister istemez kavram karmaşalarına neden oluyor. Artık insanlar kelimelere ya da terimlere tam anlamıyla hakim olmasalar dahi daha farklı görünebilmek için konuşmalarını bilmedikleri kelimelerle süslemeyi tercih ediyor. Dolayısıyla çok kullanılmasına rağmen bazı kelimelerin anlamları muallaklığını korumayı sürdürüyor. O kelimelerden biri de şüphesiz “ironi” olarak ön plana çıkıyor.
Bu yazımızda çok, ancak ne yazık ki her zaman doğru kullanılmayan ironi kelimesini ve barındırdığı anlamı ele alacağız. “İroni ne demek?”, “İroni nasıl yapılır?” “İronik ne demek?” gibi temel kavramları aydınlatmaya çalışacağız.
İroni Ne Demek?
Bazen cümleler kurulurken ve cümlelerdeki kelimeler seçilirken asıl ifade edilmek istenin tam tersi şekilde hareket edilir. Söylenmek istenenin tam tersinin ifade edildiği, alayın ve söz sanatlarının kullanıldığı ifadeler “ironi” olarak tanımlanır.
İroni; gerçeklik ve algılanan, ifade edilen ile kast edilen, söylenen ve amaçlanan arasındaki farktır. İroni bir kişiye ya da bir olaya karşı yapılmış olabilir. İroninin gerçekleşebilmesi için gereken temel unsur konunun muhatabından ziyade karşı tarafa aktarılması istenen mesajın başarısıdır. Bu açıdan yaklaşıldığında ironi bir nevi söz sanatı olarak da kabul edilir. İroni yapılması düşünüldüğü kadar kolay da değildir, bu sanata başvuracak kişilerin ustalığı ironinin hakkının verilmesi adına olmazsa olmaz unsurdur.
İroni yapmak kadar, yapılan ironinin zamanlaması da bu açıdan oldukça önemlidir. Arkadaş sohbetlerinde ironi yapıldığı ancak ironinin anlaşılmadığı; dolayısıyla karşı tarafta istenen etkinin yaratılmadığı birçok olayla karşılaşmak mümkündür. Bu nedenle biraz “iğneleyici” olsa da ironi üstatlarının bu sanatı kullanacakları ortamları seçme yeteneği de önem arz eder.
İronik Ne Demek?
İronik Nedir? İronik; ironi yapılan durumu ya da olayı tanımlamak için kullanılan bir deyiştir. İroni içeren bir söylem ironik olabilir, aynı şekilde ironi şartlarını karşılayan tüm durumlar da ironik olarak tanımlanabilir. Edebiyatta ironik söylemlere yer verilebilir, kişiler içerisinde bulundukları durumu ironik olarak sınıflandırılabilir veya tercihlerinin ironik olduğunu iddia edebilir.
İroni Nasıl Yapılır?
İroni yapmak, her yiğidin harcı değildir. Muhteşem bir gözlem gücü, ciddi bir zamanlama yeteneği ve kararlılık gerektirir. İroni yaparken temel amaç iğneleme olduğu için, seçilen kelimeler ve hatta bu kelimelerin nasıl söylendiği ironi başarısını etkiler. İroninin özünde alaycılık ve bu alaycılığı hissettirmeyecek söylemleri bulmak vardır. Zeka ile yoğrulan ironik söylemler ironi başarısını arttırır. Elbette ironi yapılan kişinin anlama kapasitesi de “vurdu gol oldu” denmesi için gereklidir.
İroni aslına bakılırsa laf sokmak ile benzerdir, hatta daha etkili ve asil bir laf sokma tekniğidir. Bu yüzden ironi ve laf sokma arasındaki ince ayrım ironi yapacaklar tarafından net bir şekilde bilinmelidir. İroninin temel amacı kaba tabirle laf sokmak, farkındalık arttırmak ya da dikkat çekmek olsa da iğneleme yaparken seçilen açık üslup ironide yer bulmaz. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için sizlerle ironi örnekleri paylaşmak istiyoruz.
- Gece boyu durmadan yemek yemeyi sürdüren birine “Biraz daha yemek ister misin, bugün pek iştahın yok, aç kaldın” demek ironi örneğidir.
- Buluşmaya geç kalan birine “Yine erkencisin” demek ironidir.
- Somurtan ve surat asan birine “Yüzünde güller açıyor, keyfin yerinde” demek ironidir.
İroni ve ironik kavramları üzerinde durduktan sonra parodi ile ilgili de kısa bir açıklama yapmak istiyoruz.
Parodi Ne Demek?
Ciddi bir eserin tamamının ya da bir kısmının, biçimini bozmadan ona farklı anlamlar yükleyerek gülünç etki yaratma sanatıdır. Tiyatroda ve edebiyatta bol bol yer bulan parodi sinema ve farklı sanat dallarında da kullanılır.