Herhangi bir projenin başarılı bir şekilde tamamlanabilmesi olasılığının belirlenmesi amacı ile söz konusu projenin tüm ekonomik faktörlerinin (teknik, yasal, sektörel vb hususlar dahil) finansal açıdan dikkate alındığı analize fizibilite deniliyor. Rapor çalışması bir projenin mümkün olup olmadığını belirten tüm unsurları bir araya getiren; herhangi bir projenin ilk tasarım aşaması olarak da kabul edilebiliyor. Başarılı bir çalışma bir proje için gereken uzmanlık düzeyinin bir tahminini, diğer temel kaynakların nicel ve niteliksel değerlendirmelerini, kritik noktaların tanımlanmasını, genel bir zaman çizelgesini ve genel bir maliyet tahminini içeriyor.
Proje yöneticileri projeye zaman ve para yatırmadan önce, ilgili projenin artılarını ve eksilerini objektif bir şekilde değerlendirebilmek için bu çalışmalarından yararlanıyorlar. Bir yatırımın ne kadar “yapılabilir” olduğunu gösteren fizibilite çalışmaları aynı zamanda bir şirketin yönetimine, riskli işlere gözü kapalı bir şekilde girmesini engelleyebilecek önemli bilgiler sağlayabiliyor.
Fizibilite Çalışması Nasıl Yapılır?
Bir fizibilite çalışması, önerilen bir planın veya projenin yasal ve teknik olarak uygulanabilirliğinin ekonomik olarak ise sağlayacağı katma değerin bir değerlendirmesi olarak tanımlanıyor. Ve bu tanımdan da anlaşılacağı gibi bazı soruların yanıtlarını arıyor: Bu projenin başarılı olması mümkün mü? Bu projenin başarılı olabilmesi için gerekli insanlara, araçlara, teknolojiye ve diğer kaynaklara sahip miyiz? Proje bize ihtiyacımız olan ve beklediğimiz yatırım getirisini sağlayabilecek mi?
Yapılması planlanan yatırım, fizibilite etüdü ile incelenir. Fizibilite çalışması olarak yapılan incelemeler rapor olarak derlenir ve projenin teknik altyapı şeklini belirler. İstenen projenin tüm finansal yapısı böylece belirlenir. Yatırımdan önce yapılır ilgili projenin şekli belirlenir.
Amaçları en basit şekli ile şu şekilde sıralanabiliyor:
- Bir projenin, konseptin veya planın tüm yönlerini iyice anlamak,
- Projeyi uygularken ortaya çıkabilecek olası sorunların farkında olmak,
- Tüm önemli faktörleri göz önünde bulundurduktan sonra, projenin uygulanabilir olup olmadığını daha doğru bir deyişle üstlenmeye değer olup olmadığını belirlemek
Fizibilite Türleri Nelerdir?
Fizibilite çalışması yapmanın herhangi bir projenin potansiyel engellerini ve faydalarını analiz ediyor. Ve bunun için farklı fizibilite türleri kullanılıyor.
Teknik İnceleme
Teknik çalışma, organizasyon için mevcut teknik kaynaklara odaklanıyor. Kuruluşların teknik kaynaklarının, kapasiteyi karşılayıp karşılamadığını ve teknik ekibin fikirleri çalışma sistemlerine dönüştürme yeteneğine sahip olup olmadığını belirlemelerine yardımcı oluyor. Teknik fizibilite ayrıca donanım, yazılım ve önerilen sistemin diğer teknik gereksinimlerinin değerlendirilmesini de içeriyor.
Ekonomik İnceleme
Ekonomik fizibilite çalışması tipik olarak, projenin maliyet / fayda analizini içeriyor. Kuruluşlara finansal kaynaklar tahsis edilmeden önce bir projeyle ilişkili uygulanabilirliği, maliyeti ve faydaları belirlemeye yardımcı oluyor. Aynı zamanda bağımsız bir proje değerlendirmesi olarak hizmet ediyor ve proje güvenilirliğini arttırıyor; önerilen projenin kuruluş için sağlayacağı olumlu ekonomik faydaların belirlenmesinde de yardımcı olabiliyor.
Yasal İnceleme
Teklif edilen projenin herhangi bir yönünün, imar kanunları, veri koruma kanunları veya sosyal medya kanunları gibi yasal gerekliliklerle çelişip çelişmediğinin araştırılmasına dayanıyor.
Operasyonel İnceleme
Projenin tamamlanmasıyla kuruluşun ihtiyaçlarının ne kadar iyi karşılanabileceğini analiz etmek ve belirlemek için bir çalışma yürütmeyi üstleniyor.
Zamanlama Fizibilitesi: Zamanlama fizibilitesinin, projenin başarısı açısından en önemli değerlendirme çalışması olduğu kabul ediliyor. Bu çalışma bir projenin tamamlanmasının ne kadar süreceği konusunda öngörüde bulunuyor. Sonuçta zamanında tamamlanmayan her proje bir başarısızlık olarak değerlendirilebiliyor.
Fizibilite Çalışmaları Neden Önemlidir?
Fizibilite raporu çalışması yapmanın, iş geliştirme açısından etkisi çok oldukça önemlidir. Bu çalışma ile ekonomik inceleme çalışmaları yapılır. Fizibilite yapmak; bir işletmenin faaliyetlerini engelleyebilecek olası nedenleri belirleyebiliyor, işi kurmak ve işletmek için ihtiyaç duyacağı finansman miktarını ve yatırım kararı tespit etmelerine yardımcı olabiliyor. Bu çalışmaları; yatırımcıları veya bankaları belirli bir projeye veya işletmeye yatırım yapmanın akıllıca bir seçim olduğuna ikna etmeye yardımcı olabilecek pazarlama stratejilerinin tamamlayıcısı olarak da kullanılıyorlar.
Fizibilite çalışmaları, bir projenin başarı potansiyelini değerlendiriyor. Bu nedenle; yapılan fizibilite çalışmasının potansiyel yatırımcıların güvenini sağlamasında çalışmanın tarafsızlık içerisinde yapılıyor olması oldukça büyük bir etkiye sahip oluyor. Kurumların inceleme yapmasının altındaki temel nedenlerden birinin; kaynakları, bütçeyi ya da zamanı herhangi bir projeye tahsis etmeden önce “doğru” adım attığından emin olma isteği olduğu biliniyor. Bir fizibilite çalışması, projenin kapsamını tamamen değiştirebilecek yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlayabiliyor.
Fizibilite Çalışmaları Kurumlara Ne Yarar Sağlar?
Fizibilite çalışmalarının, birçok şekilde kullanılabilmekle birlikte öncelikle iş girişimlerine odaklanmak aşamasında tercih edildiği biliniyor. Uygun bir iş girişimi; işletmenin yeterli miktarda nakit akışı sağladığı ve kar elde edeceği, karşılaşacağı risklere dayanabileceği, uzun vadede yaşayabileceği ve kurucuların hedeflerine ulaşabileceği bir girişim olarak tanımlanabiliyor. Bu girişim yeni kurulan bir iş olabileceği gibi mevcut bir işletmenin satın alınması, mevcut işletme faaliyetlerinin genişletilmesi veya mevcut bir işletme için yeni bir işletme tesis edilmesi şeklinde de olabiliyor. Yapılacak bir fizibilite çalışması ise bu süreçlerin tümü esnasında yardımcı oluyor.
Alternatiflerinizi Değerlendirin: Bir fizibilite çalışması genellikle bir dizi iş fikri veya senaryosu tartışıldıktan sonra gerçekleştiriliyor. Böylece belirli iş fikirlerinin ayrıntıları ile değerlendirilmesi fırsatı elde ediliyor. Bu süreçte, dikkate alınan iş alternatiflerinin sayısı ise genellikle hızlı bir şekilde azaltılıyor.
Fizibilite sürecinde, işi organize etmenin ve ürününü pazarda konumlandırmanın çeşitli yolları da araştırılabiliyor. Böylece istenilen hedefe ulaşılmadan önce birkaç yol izlenebiliyor.
Fizibilite Öncesi Çalışma İle Zaman Kazanın: Proje ile ilgili senaryoların sıralanmasına yardımcı olmak için önce bir fizibilite çalışmasının yapıldığı durumlar söz konusu olabiliyor. Tam kapsamlı bir fizibilite çalışmasına geçmeden önce, kendinize ait bir fizibilite öncesi analiz yapmak isteyebilirsiniz.
Söz konusu iş fikrinin uygun olmadığını önceden fark etmek, zamandan ve paradan tasarruf etmenizi sağlıyor. Bulgular fizibilite çalışmasına geçmenize yol açarsa, çalışmanız daha sonra karşılaşılması olası bazı temel sorunları önceden çözmüş olabiliyor. Ön fizibilite çalışması esnasında bir danışmandan yardım alınabiliyor ancak iş geliştirme konularının anlaşılabilmesi için süreçlere dahil olunması önem taşıyor.
Pazar Değerlendirmesi Yaparak Avantajlı Duruma Geçin: Önerilen bir ürünün pazarda uygulanabilirliğini belirlemeye yardımcı olacak bir pazar değerlendirmesi de fizibilite çalışması aracılığı ile yapılabiliyor. Pazar değerlendirmesi, pazar veya pazar segmentindeki fırsatları tanımlamaya yardımcı oluyor. Hiçbir fırsat bulunamazsa, bir çalışmaya devam etmek için sebep olmadığı kabul edilebiliyor.
Fırsatlar bulunursa, piyasa değerlendirmesi fizibilite çalışmasında araştırılacak iş senaryolarının oluşturulmasına odak ve yön verebiliyor. Piyasa değerlendirmesi, fizibilite çalışmasının pazarlama fizibilite bölümü için zorunlu olan bilgilerin çoğunu sağlayabiliyor.
Peki Karar Aşamasına Geldiyseniz?: Fizibilite çalışmasının sonuçlarının, incelenen çeşitli senaryoları ve bunların etkilerini, güçlü ve zayıf yönlerini ayrıntılı bir şekilde belirtmesi gerekiyor. Proje liderlerinin çalışmayı incelemesi ve temel varsayımlarını sorgulaması sürece büyük ölçüde katkı sağlayabiliyor.
Tabii ki, fizibilite çalışmaları bir anda olumlu ya da olumsuz olarak sonuçlanmıyor. Bilgi topladığınızda ve alternatifleri araştırırken, ortaya olumlu ya da olumsuz bir sonucun çıkmadığı durumlarla karşılaşılabiliyor. Projeyi olumsuz etkileyebilecek temel engeller ortaya çıkabilse de kimi zaman bu zayıf yönlerin üstesinden gelinebiliyor.
Şunu da hatırlatmak istiyoruz; bir iş fikrine devam edip etmeme konusunda karar vermenizi sağlamak fizibilite çalışmasının amacı değildir. Çalışmasından elde edilen bilgileri ve danışmanlardan gelen girdileri kullanarak, proje liderlerinin bu kararı vermesi kurumlar için daha doğrudur.
