ANADOLU’DA bulunan doğal taşların çeşitliliği, mermerlerin göz alıcı renkleri günümüzden üç bin yıl kadar önce mozaik sanatının doğmasına yol açtı. Antik Yunan’dan Bizans’a uzanan mozaik sanatının özgün örnekleri genellikle Anadolu kökenlidir. Zeugma’da, Antakya’da, İstanbul’da hayranlıkla izlenen eserler çağdaş dekoratif sanatlara da yansımış durumda.
Bu artistik uğraş sadece pano ve kaplamalarla sınırlı değil. Sanat değeri olan modern yapılarda, mozaik fresklerde, eskitilmiş taban kaplamalarında ve yeni nesil binaların dış yüzeylerinde hayranlık uyandırıyor.
ANTİKİTEDEN MODERN ÇAĞA…
Bu ilginç sanat Anadolu kökenli olmasına rağmen İtalya İsrail ve Çin dünya pazarını büyük ölçüde ellerinde tutuyor. Türkiye’de faaliyet gösteren birkaç işletme ise yenilik konusunda girişimcilere örnek oluyor. Talep çok canlı. Pazarda her girişimciye yer var.
Bu işi yapmak için “süslemeci tezyin ustası” olamaya gerek yok. Biraz merak, biraz estetik duygu yeterli. Sanatçı ruhu olan girişimciler için yepyeni bir alan.
Batı’da bir tablo gibi satılan eserlere yoğun talep var. Seçkin yapılara, artistik mekânlara, modern binaların antre ve fuayelerine sipariş üzerine dev panolar hazırlanıyor, elişi sanatsal eserler üretiliyor.
Ülkemizde TOKİ ortaklığıyla yapılan inşaatlar bu süsleme sanatını keşfetmiş durumda. Modern mekânlar hem otantik hem de modern artistik değerlerimizi binaların içine ve dışına taşımaya başladı.
Batı’da bu tür eserlere özel ilgi duyuluyor. Yapay olarak eskitilmiş antik reprodüksiyonlar yüksek fiyatlarla satılıyor. Mermer panolara kakma tekniğiyle gömülmüş taş motifler dikey bina süslemelerinde kullanılıyor. Arap ülkeleri, Japonya ve ABD en istekli alıcılar arasında.
SERAMİK VE CAMIN KOMBİNASYONU
Türkiye’de hammadde sıkıntısı yok. Çeşitli mermer parçaları, yarı değerli taşlar, tıraşlanıp tesviye edildikten sonra rahatlıkla kullanılabiliyor. Basit renkli taşlar da bu grubun içinde. Eskitilmiş olsun olmasın artistik sonuçlar elde etmek için ‘ekosin’, ‘traverten’, ‘oniks’ gibi sıradan taşlar bile kullanılıyor.
İç pazarda basit desenler üzerine çalışan rakiplerden sıyrılmak için işi sanat yönüyle ele almakta yarar var. İhracat öncelik taşımalı, tş için yeterli alet edevatı temin etmek kolay, tnce işçilikler için devirli yontu kalemleri iç piyasada rahatlıkla bulunabiliyor.
Mozaikler klasik yöntemin yanı sıra seramik çalışmalarıyla da kombine edilebiliyor. Bununla yetinmeyip cam ocağı desteği alanlar da var. Bunlar daha çok İtalyan sanatçıların benimsediği türden işçilikler.
Başlangıçta kurulacak atölyenin büyük kentlerde olmasına gerek yok. Doğanın ilhamıyla sakin bir yerde çalışmak çok daha verimli. Antik dünyanın atmosferini taşıyan yerler yaratıcılık için en ideal alanlar.
KOMPOZİSYON YARATMAK ÖNEMLİ
Özgün sanat çalışması için önce desen kompozisyonları oluşturmak gerekiyor. Mevcut antik eserlerin tıpkı kopyalarının yapılması amacıyla küçük karelere bölünmüş şablonlara ihtiyaç var.
Bunlar genellikle aynı ölçekte çalışılan fotografik yüzeyler. Oluşan eskize göre renk tonlarına uygun taşlar kesiliyor, tıraşlanıyor ve yerlerine konuyor. Renklerin dalga boyunu ölçen elektronik algılayıcılar bu konuda sanatçının en büyük yardımcısı.
Mozaik çalışmalarında taş parçalarının ‘pahlanması’ renk tonlarının ayarlanması kadar önemli. Ton farklarına ve taşların uyumuna dikkat edilmesi şart. Çalışma genellikle ressamların kullandığı ayaklı ‘şövale’ türü sehpalar üzerinde gerçekleşiyor, iyi bir sanatçı olmanın yolu çok okumak, arkeolojik eserleri incelemek ve literatür karıştırmak.
Kanava veya ahşap zemin tercih edilen altlıklar. Yerleştirme işinin bir saatçi titizliği ile yapılması gerekiyor. Küçük parçalar için ayarlı özel gözlükler kullanılıyor.
Antik reprodüksiyonların aslına benzemesi için bazı kimyasal bileşiklerin kullanılması lazım. Yaygın yöntem yumuşak taşları sodyum hidroksit (NaOH) banyosuna yatırmak. Daha sert taşlar ise hidroklorik asit (HCI) ile muamele ediliyor.
Eskitme işleminde daha gelişmiş teknikler var. Bunlar aynı zamanda renkleri canlandırmak ya da soldurmak için kullanılıyor. Çoğu absorbe edilen (emilen) maddelerden oluşan kimyasalların yanında taşa ‘poröz’
(aşınmış) görüntü kazandıran daha sofistike formüller bulunuyor. Önemli olan, eskitme işinin yapay izlenim vermemesi, doğal olması.
SANATÇI YETİŞTİRMEK KOLAY
Sayıları hızla çoğalan üniversitelerimize bağlı yüksek okullarda sanata katkı sağlayacak çok sayıda öğrenci var. Konuya girişimci gözlüğünden bakanlar için bu işin ileride çok sayıda elemanın çalıştığı KOBİ düzeyinde bir işletmeye dönüşmesini beklemek hayal değil.
Mermer işlemeyi bilen öğrenciler sanata daha kolay adapte oluyor. Öğrenciler içinde estetik eğilim taşıyanlar bu sektörün gelecekteki sanatçı adayları.
Her yıl birkaç ülkede düzenlenen uluslararası fuarlar potansiyel müşterilerle tanışmak için bir fırsat. Bu fuarlarda sanatsal eğilimler, yeni teknikler etüt ediliyor.
Anadolu temalı stantlar bu fuarlarda büyük ilgi görüyor. Ofis, konut ve sanat yapıları için modern çalışmaların sergilendiği fuarlarda neredeyse yok yok! Potansiyel alıcılar genellikle Amerika, Japonya ve Arap ülkeleri”
Reprodüksiyon ya da orijinal uygulamalar için yaratıcı mimarlarla birlikte çalışmanın yararları var. Modern binaların fuayeleri ve ortak alanları artık sanat yapıları şeklinde dizayn ediliyor. Bu amaçla katalog çalışması oluşturmak önemli. Kuruma özel desenlerin yanı sıra yabancıların “tailor made” dedikleri ısmarlama çalışmalar girişimciler için önemli gelir kaynakları arasında.
Son teknolojik gelişmeler taş işçiliğinde elektronik şablonların kullanılmasına imkân veriyor. Özellikle reprodüksiyon (tıpkıbasım) çalışmalarında detaylar aynen korunuyor, gerçekleştirilen kopyalar neredeyse orijinaliyle ayırt edilemeyecek hale geliyor. Mimaride dekoratif taş işçiliği iç mekânlarda olduğu kadar dış cephelerde de önem kazanmış durumda. İspanya, Şili, Meksika ve Brezilya’da modern sanatın dış cephe uyarlamalarına ait ilginç örnekler var. Bazı sanatçılar cam ya da seramik ağırlıklı çalışmalar yaparak daha özgün eserler yaratıyor. Yapılan çalışmalar metro, istasyon, liman gibi yerlerin yanı sıra, alışveriş mekanlarında da yer alıyor. Bunların çoğu mozaik şeklinde değil, “rölyef? olarak bilinen teknikle yapılan eserler. Hepsi birer tablo kadar değerli. Önerimiz, taş ağırlıklı dekorasyon sanatını seramik ve cam işçiliğiyle takviye ederek mekânsal karaktere göre sıra dışı eserler üretmek.
Nur Demirok / Para Dergisi
