Kişilerin yaptıkları tasarrufların uzun süreli yatırımlara yönlendirilmesini ve bu şekilde emeklilik dönemlerindeki yaşam standartlarını garanti altına almalarını sağlayacak bir gelir elde etmelerini mümkün kılan özel emeklilik sistemi Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) olarak adlandırılıyor. Mevcut kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak kabul edilen ve emeklilik şartlarını yerine getiren katılımcılara toplu para ya da maaş ödenmesi esasına dayanan BES’e 18 yaşından büyük herkes katılabiliyor. Bu yazımızda BES birikim hesaplama konusunu inceleyeceğiz.
Bireysel Emeklilik Sistemi’ne dahil olan kullanıcılar ödedikleri katkı paylarının % 25’e denk gelen kısmını devlet katkısı olarak alabiliyorlar. Ancak bir katılımcının bir takvim yılı içerisinde alabileceği devlet katkısı, ilgili takvim yılına ait toplam brüt asgari ücretin % 25’i ile sınırlı tutuluyor.
Bes Birikim Hesaplama ve Emeklilik Planı
BES’ten emekli olabilmek için katılımcıların; sisteme giriş tarihinden itibaren 10 yıl süre ile sistemde kalması ve 56 yaşını doldurması koşulu aranıyor. Bu şartları yerine getiremeden sistemden ayrılmak isteyen katılımcılara yapılacak olan ödemeler için elde edilen getiri tutarı üzerinden stopaj kesintisi uygulanıyor. Kademeli olarak uygulanan stopaj oranı % 5 ile % 15 oranları arasında değişiklik gösteriyor.
- Bireysel Emeklilik Sistemi’nden emeklilik hakkı kazanan katılımcılar ile vefat, tasfiye ya da maluliyet gibi zorunlu nedenlerle sistemden ayrılmak zorunda kalan katılımcılardan % 5,
- Bireysel Emeklilik Sistemi’nde 10 yıl kalmasına rağmen yaş nedeni ile emeklilik hakkı elde edemeyen katılımcılardan % 10 ve
- Bireysel Emeklilik Sistemi’nde 10 yıldan az kalarak ayrılan katılımcılar için ise % 15 oranında stopaj kesintisi uygulanıyor.
Bireysel Emeklilik Sistemi’nde emeklilik hakkı kazanan katılımcılar; birikimlerinin ve devlet katkısının bir kısmının ya da tamamının defaten ödenmesini, BES’te kalıp birikimlerinin belirleyecekleri geri ödeme planına bağlı kalacak şekilde kısım kısım ödenmesini ya da birikimlerinin bir kısmıyla ya da tamamıyla yıllık gelir sigortası satın alarak düzenli bir gelir sahibi olmayı tercih edebiliyorlar.
Bireysel Emeklilik Sistemi Nasıl İşliyor?
BES kapsamına girecek katılımcılar istedikleri emeklilik şirketi aracılığı ile sisteme giriş yapabiliyorlar. Bu noktada dahil olunan emeklilik şirketi katılımcının emekliliğe yönelik gelir beklentisine, gelir düzeyine, yaşına ve ne kadar risk almak istediğine bağlı olarak bir emeklilik planı sunuyor. Katılımcının kabul etmiş olduğu emeklilik planı kapsamında ödediği katkı payları emeklilik yatırım fonlarında değerlendiriliyor. Birikimin hangi fon ya da fonlarda değerlendirileceği risk ve getiri beklentilerine uygun olarak katılımcı tarafından belirlenebiliyor. Eğer katılımcının herhangi bir fon tercihi bulunmuyorsa birikimleri, dahil olduğu emeklilik planı kapsamında bulunan standart fonlara yönlendiriliyor. Emeklilik şirketlerinin fon yönetimleri uzman fon yöneticileri tarafından gerçekleştiriliyor. Ve katılımcıların fon portföylerinde bulunan varlıklar onların adına Takasbank’da saklanıyor.
Bireysel Emeklilik Sistemi’nin Getirisi Yatırım Tercihlerinize Göre Değişiklik Gösterebiliyor
BES katılımcılarının emeklilik döneminde elde edecekleri birikim miktarı yapmış oldukları fon tercihlerine ve buna bağlı olarak yatırımlarının getirisine göre değişiklik gösterebiliyor. BES katılımcılarının birikimleri tercihleri doğrultusunda düşük, orta ya da yüksek riskli fonlara yönlendiriliyor. Riski yüksek fonların getirileri de yüksek olabilse de bunlar tercih edilmeden önce detaylı bir araştırma yapılması önem taşıyor. Bununla birlikte tek bir fona yatırım yapmaktansa farklı risk gruplarına dahil fonlardan bir sepet oluşturulması kimi yatırımcılar tarafından daha çok tercih edilebiliyor. BES dahil olan kullanıcılar belirli şartlara uygun olarak seçtikleri fonların dağılımını değiştirebiliyorlar. Bu nedenle fonların getirilerinin belirli periyotlarda kontrol edilmesi ve gerekli görülen durumlarda değişikliklerin yapılması katılımcılara fayda sağlayabiliyor.
BES Birikim ve Getirilerinin Hesaplanmasındaki Kriterler Nelerdir?
Bes birikim hesaplama, katılımcı tarafından emeklilik dönemine kadar “enflasyonsuz bir ortamda” ve düzenli olarak aylık katkı payı ödemelerinin yapıldığı varsayılıyor. Ve belirlenen birikim grafiğindeki değerler yine enflasyonsuz bir ortamda bugünün alım gücü ile ölçülen TL tutarlarını içeriyor. Katılımcının kabul etmiş olduğu planda belirtilmiş olan yönetim gideri kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutar muhtemel reel getiri oranı ile yatırıma yönlendiriliyor. Emeklilik yatırım fonları ile devlet katkısı fonlarının getirilerinde, fon işletim gider kesintisi yapılıyor ve bundan sonra bulunan net reel getiri oranları kullanılıyor. Katılımcının emekli olması ile birlikte hesabına geçeceği öngörülen son 3 aya ilişkin devlet katkısı toplam tutarının, hesaba geçtiği anda nemalandırılmadan katılımcıya ödeneceği varsayılıyor ve Kümülatif Devlet Katkısı Türk Lirası olarak toplamına ekleniyor.
Devlet Katkısı
BES’e dahil olan kullanıcılar ile sisteme girmeyi düşünen kişiler emeklilik.egm.org.tr adresinden biriktirebilecekleri tutarı ve emeklilik gelirlerini hesaplayabiliyorlar. Bunun yanı sıra yine dahil olunan emeklilik şirketlerinin internet sitelerinde yer alan hesaplama araçları aracılığı ile de aynı hesaplamalar gerçekleştirilebiliyor. Bu hesaplamalar yapılırken katılımcının yaşı, kaç yaşında emekli olmak istediği, TL cinsinden ödenen aylık katkı payı miktarı ile eğer var ise TL cinsinden toplu olarak ödenen katkı payı gibi bilgiler dikkate alınıyor. Ancak şunu açıkça belirtmek gerekiyor ki BES katılımcılarının getirilerine yönelik olarak yapılan hesaplamalar tahmini olup emeklilik şirketleri tarafından bu tutarların gerçekleşeceği konusunda garanti verilemiyor.
