İş kurmak ve yatırım yapmak isteyen sermaye sahipleri bir ülkeye sermaye akıtacakları zaman belirli kriterler üzerinde düşünerek karar veriyor. Ülkenin siyasi istikrarı, para politikası, iç sorunlarının olup olmadığı ve ekonomik durumu gibi ayrı faktörler risk unsurları barındırabileceği için yatırımcılar tarafından titizlikle sorgulanıyor. Zaman zaman hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkeler, hem kendi vatandaşlarından hem de yurt dışından gelen yatırımcılardan fayda sağlayıp ülke ekonomisini canlandırmak için çeşitli destek, kredi ve teşvik politikaları uyguluyor. Türkiye de yerli ve yabancı yatırımcılara teşvikler sunan ülkeler arasında yerini alıyor.

Yerli ve Yabancı Yatırımcılar Ne İster, Ne Bekler?

Az önce de ifade ettiğimiz gibi özellikle yüksek miktarda sermaye gerektiren yatırımların yapılabilmesi için hedef ülkenin belirli kriterlere sahip olması ve sunulan devlet destekleri ile yatırımcıların desteklenmesi bekleniyor. Yerli ve yabancı yatırımcılar yatırımlarını gerçekleştirmeden önce genel olarak şu kriterler özelinde değerlendirmelerini yaparlar:

❗ Politik istikrar ve hükümetin iş birliğine gitmeye ne kadar istekli olduğu
❗ Ülkenin ulaşım imkanlarının gelişmişliği
❗ Kapitalin geri dönüşünün serbestliği
❗ Enerji başta olmak üzere alt yapı hizmetlerinin tamamında rekabetçi fiyatların uygulanması
❗ Çok uluslu nitelikli teknik personel varlığı
❗ Gümrük ve kambiyo rejiminden muaf bölgelerin oluşturulması
❗ Hedef pazarlara coğrafi yakınlık ve hedef pazarlara erişim kolaylığı
❗ Dünya standartlarını aratmayan bir çalışma ortamı

Destek ve Teşvik Politikaları: Yeni Yatırım Teşvik Programı

1 Ocak 2012 tarihinden itibaren geçerli olan yeni yatırım teşvik sistemi hem yerli hem de yabancı yatırımcıları kapsıyor. Cari açığın kapatılması, Türkiye ekonomisinin uzun vadeli bir kalkınma sürecine girmesi ve aynı zamanda istihdam olanaklarının da arttırılması adına başlatılan yatırım teşvikleri; Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları, Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları, Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları ve Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları olmak üzere dört ayrı kategoriye ayrılıyor.

1. Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları

Bölge 1 ve 2 için asgari sabit yatırım tutarı 1 milyon TL; bölge 3, 4, 5 ve 6 için ise minimum 500 bin TL olduğu takdirde genel yatırım teşvik uygulamalarına başvurulabiliyor. Genel yatırım teşvik uygulamaları kapsamında yatırımcılar gümrük vergisi muafiyetine ek olarak KDV muafiyeti kazanıyor.

2. Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamaları

Bölgeden bölgeye değişen desteklenen sektörler özelinde verilen bölgesel yatırım teşvikleri bölgenin potansiyelini iyileştirme ve ekonomik kalkınmasını sağlamak üzere kurgulanıyor. Desteklerin yoğunluğu bölgenin hali hazırdaki gelişmişlik düzeyine göre değişiklik gösterebiliyor. Minimum sabit yatırım tutarı genel yatırım teşviklerindeki gibi bölge 1 ve 2 için 1 milyon TL, bölge 3, 4, 5 ve 6 için 500 bin TL olarak belirleniyor. Bölgesel yatırım teşvikleri kapsamında KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, işveren payı, stopaj indirimi, sosyal sigortalar prim desteği, faiz oranı desteği ve arazi tahsisi gibi kalemler ter alıyor. Bu kalemlerin bazıları yalnızca bölge 3 , 4, 5 veya 6 için geçerli olup belirli süreyle sağlanıyor.

3. Büyük Ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları

Türkiye’deki rekabetçi ortamın geliştirilmesi, AR-GE çalışmalarının ve teknolojinin kalkındırılması amacıyla büyük ölçekli yatırım teşvik uygulamaları için 12 ayrı konu belirlenmiş durumda. Belirlenen konular özelinde asgari sabit yatırım tutarı ve desteklerin verileceği süre değişebiliyor. Büyük ölçekli Yatırım Teşvik Uygulamaları kapsamında KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, işveren payı, stopaj indirimi, sosyal sigortalar prim desteği ve arazi desteği kalemleri sunuluyor. Bu desteklerin sağlanabilmesi için yatırımcıların şu konularda yatırım yapıyor olması şartı aranıyor:
✔️ Madencilik
✔️ Makine imalatı
✔️ Hava ve uzay taşıtları (parça imalatları dahil)
✔️ İlaç üretimi
✔️ Tıbbi alet, hassas ve optik aletler
✔️ Elektronik sanayi
✔️ Transit boru hattıyla taşımacılık hizmetleri
✔️ Demir yolu ve tramvay lokomotif – vagon imalatı
✔️ Motorlu kara taşıtları ana ve yan sanayi
✔️ Limanlar, liman hizmetleri ve havalimanı yatırımları
✔️ Kimyasal ürün imalatı
✔️ Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı

4. Stratejik Yatırım Teşvik Uygulamaları

Yeni yatırım teşvik sistemi kapsamında en çok destekle buluşturulan yatırımlar bu grupta yer alıyor. Stratejik öneme sahip yatırımlar yapanlar KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, işveren payı, gelir vergisi stopaj indirimi, sosyal sigortalar prim desteği, faiz oranı desteği, KDV istisnası ve arazi tahsisi destek kalemlerinin tamamından yararlanabiliyor. Yerli veya yabancı yatırımcıların stratejik yatırım teşvik uygulamalarından yararlanabilmeleri için imal edilecek ürünün üretim kapasitesinin ithalat kapasitesinden düşük olması, asgari sabit yatırım tutarının 50 milyon TL olması, petrokimya ve rafineri yatırımları haricinde yatırımın minimum %40 katma değere sahip olması, üretimi yapılacak ürünün ithalatı için son 1 senede minimum 50 milyon dolar harcanmış olması gibi kriterler aranıyor.

2023 hedefleri doğrultusunda devlet destekleri ve teşviklerindeki artışla ekonomik kalkınma hedefleniyor. Ekonomik kalkınmanın geniş bir ölçekte meydana gelebilmesi için de teşvikler yatırım teşvikleri ile sınırlı kalmıyor. Ar-Ge Teşvikleri, İhracat Destekleri ve Sektörel Teşvikler sağlanarak fikrini hayata geçirmek isteyenlerin elleri güçlendiriliyor. Böylece Türkiye’nin genel anlamda yepyeni bir iş ekosistemine kavuşturulması, yatırımcılar için cazibe merkezi haline getirilmesi ve vatandaşların da bu değişimden fayda sağlaması amaçlanıyor.