Yeni Başlayanlar İçin Menkul Kıymetler Özelinde Yatırım Rehberi

Mevcut ekonomik koşullarda yatırım yapabilmek bir lüks gibi algılansa da farklı yatırım araçlarının olması bireylerin alternatiflerini çoğaltıyor. Daha büyük bir oluşumun parçası haline gelmek, daha büyük yatırımlar yapabilmek için birikim yapmak, ülke ekonomisini canlandırmak veya ek gelir elde etmek gibi farklı amaçlarla gerçekleştirilen yatırımlara menkul kıymet yatırımları örnek olarak gösterilebiliyor.

Menkul Kıymet Nedir?

Bireylerin yatırım amacıyla alım satım yapabilecekleri kıymetli evraklar “menkul kıymet” olarak en geniş şekliyle tanımlanabilir. Ancak bir evrakın menkul kıymet olarak değerlendirilebilmesi için belirli kriterleri taşıması gerekir. Menkul kıymetler yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu izniyle çıkarılabilir ve belli bir değeri temsil eder; menkul kıymetler yatırım yapan kişiler satın alımı gerçekleştirdikten sonra alacak hakkı veya ortaklık hakkı elde ederler. Menkul kıymetler ile ilgili bilinmesi gereken önemli bir unsur da bu evrakların kıymetli evrak niteliğinde olduğu, sağladıkları hakların ise kendilerinden ayrı bir şekilde kullanılamadığıdır. Yatırım amacı ile satın alınan menkul kıymetler yatırımcılara dönemsel olarak getiri sağlarlar. Sermaye piyasası araçları arasında yer alan menkul kıymetler; hisse senetleri, borçlanma araçları ve karma nitelikli menkul kıymetler olmak üzere üç ayrı kategoriye ayrılmıştır.

Menkul Kıymet Yatırım İçin Uygun Araçlar Nelerdir?

Az önceki menkul kıymet tanımından yola çıkarak söz konusu menkul kıymet türleri özelinde de kısaca bilgi aktarmak istiyoruz. “Menkul kıymet türleri nelerdir?” gelin birlikte inceleyelim.

Hisse Senetleri: Ticari bir işletmenin kayıtlı sermaye esasına göre anaparasının eş değere sahip parçalarının her biri hisse senedi olarak tanımlanabilir. Yatırım yapmak isteyen bireylerin bir şirkete ortak olma hakkına sahip olmalarını sağlayan hisse senetlerinin ihraç edilebilmesi için şirketlerin Sermaye Piyasası Kurulu iznine ihtiyaçları vardır. Özel kanunla kurulan kuruluşlar, anonim şirket ve komandit şirketler hisse senedi çıkarabilirler. Borsa piyasasında en çok işlem gören yatırım araçları arasında yer alan hisse senetleri, ülkemizde spekülatif amaçla alınıp satılmaktadır. Diğer bir deyişle yatırımcılar düşük fiyatlı şirket hisselerini alıp yükselişte satmayı tercih ederler. Ancak hisse senetleri uzun vadeli düşünülmesi gereken, bir ekonomiyi canlandırma potansiyeli olan ve genel bir kalkınmayı mümkün kılan menkul kıymet yatırım alternatifleri arasında yer alır.

Tahviller: Ticari bir kuruluş ya da devletin kendisi tarafından çıkarılan, yatırımcılardan belli bir süreliğine belli bir faiz oranıyla borç alınmasını sağlayan kıymetli evraklardır. Tahvil alım satımlar için genellikle devlet tahvilleri yani hazine bonoları tercih edilir. Devlet tahvilleri en risksiz yatırım araçları arasında gösterilir.

İntifa Senetleri: Hisse senetlerinden farklı olarak herhangi bir payı temsil etmeyen diğer bir deyişle ortaklık hakkı sağlamayan; yatırımcılarına yalnızca mal varlıksal haklar sağlayan kıymetli evraklardır.

Banka Bonoları: Bankaların garantörlüğünde verilen borç senetleri banka bonoları olarak adlandırılır. Farklı yatırım araçlarına yönelmek isteyen yatırımcıların tercihleri arasında yer alan banka bonoları minimum 60, maksimum 360 gün vadeli olarak düzenlenir. Banka bonolarının vadesi 1 sene veya daha fazla olduğunda bu menkul kıymet türü banka tahvili olarak isimlendirilir.

İpotekli Borç Senetleri: Değerleri malların niteliğine göre belirlenen ipotekli borç senetleri, alacaklı kişinin karşı taraftan alacağını temsil eder.

Sıraladığımız kıymetli evraklar dışında menkul kıymet yatırım çatısı altında değerlendirilebilecek farklı değerli kağıtlar da bulunur. Varlığa dayalı menkul kıymetler, yatırım fonu katılma belgeleri, gelir ortaklığı senetleri, pay türevleri, kar ve zarar ortaklığı belgeleri ve finansman bonoları “menkul kıymetler” sınıfına dahildir.

Menkul Kıymetler Özellikleri Nelerdir?

• Menkul kıymetler seri halde SPK izni doğrultusunda çıkarılır.
• Yatırımcılar ortaklık veya alacaklılık hakkına sahip olur.
• Dönemsel gelir getirir ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenir.
• Kıymetli evrak statüsünde yer alır.
• Barındırdıkları haklar evraklardan ayrı iddia edilemez.

Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı Nedir?

Yatırımcıların haklarının korunması ve tasarrufların menkul kıymetlere yatırılıp kaynakların efektif bir şekilde kullanılması adına kurulan sermaye piyasası kurumları “menkul kıymet yatırım ortaklıkları” olarak adlandırılır. Menkul kıymet yatırım ortaklıkları sermaye piyasası araçları ve altın dahil olmak üzere kıymetli madenlerden oluşan bir portföyün işletilmesinden sorumludur. Anonim şirket ya da kayıtlı sermaye esasına göre kurulabilen menkul kıymet yatırım ortaklıkları kuranlar için çeşitli vergi teşvikleri düzenlenmektedir. Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının en önemli işlevlerinden biri menkul kıymet alıp satarak, alım satımlar esnasında oluşan karlılıktan; menkul kıymetlerin faizlerinden gelir elde etmektir. Yatırım ortaklıklarının hisse senetlerini yatırım amacıyla satın alan yatırımcılar kar payı hakkı, rüçhan hakkı, genel kurul toplantılarında oy kullanma hakkı gibi haklara sahip olurlar. Yatırımcılar yetkilerini kurucuya verirler ve yetki devri ortaklık esas sözleşmelerinin doğrultusunda gerçekleşir.

Menkul kıymet yatırım ortaklıkları Sermaye Piyasası Kanunu aracılığı ile hukuk sistemimizde yer bulmuştur ve SPK mevzuatında düzenlenmeyen tüm konularda Türk Ticaret Kanununun anonim şirketlere ilişkin düzenlemelerine uymakla yükümlüdürler. Portföylerindeki varlıklar özel bir sözleşme çerçevesinde saklanır.

Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarının Kurulması İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının kurulabilmesi için;
✔️ Başlangıç sermayelerinin SPK tarafından belirlenen alt limitten eksik olmaması,
✔️ Anonim şirket olarak kayıtlı sermaye esasına göre kurulması,
✔️ Ortaklığın ticaret unvanında “Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı” ibaresinin yer alması,
✔️ En az bir kurucunun lider sermayedar olması (Sermayenin en az %25’ine sahip olan),
✔️ Şirketin esas sözleşmelerindeki maddelerin Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine aykırı olmaması,
✔️ Ortaklığın ortaklarının, kurucularının, genel müdürünün ve yönetim kurulu üyelerinin SPK tarafından belirlenen şartları karşılaması gibi kapsamlı şartların yerine getirilmesi gerekir.

Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarına Nasıl Yatırım Yapılır?

Menkul kıymet yatırım ortaklıklarına yatırım yapmak isteyen yatırımcıların iki farklı alternatifi bulunur. Menkul kıymet yatırım ortaklıkları birincil piyasada halka açıldığında ya da payları borsada işlem gördüğünde yatırımcılar harekete geçebilir. Borsada işlem gören paylarını satın almak isteyenlerin borsa piyasasında işlem yapmaya yetkili aracı kurumlar ile görüşmesi ve gerekli talimatları iletmesi gerekir. Bu açıdan yaklaşıldığında menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının da hisse senetlerinin alınabileceği çıkarımı yapılabilir. Ortaklığın hisseleri Hisse Senetleri Piyasası oluşumunun altında yer alan Kurumsal Ürünler Pazarı dahilinde işlem görür.

Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarına Yatırım Yapanların Hakları Nelerdir?

Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının hisselerini alan yatırımcılar hem mali hem de mali olmayan haklara kavuşurlar. Arz ve talebe göre belirlenen fiyatlardan satın alınan ortaklık paylarının sahibi olan yatırımcıların hakları şu şekilde sıralanabilir:

✔️ Menkul kıymet yatırım ortaklığının dönem karından sahip olunan hisse değerinde kar payları,
✔️ Ortaklık tasfiye edilirse tasfiye payı,
✔️ Ortaklık sermaye artırımı kararı verirse rüçhan yani öncelikli olarak pay edinme hakkı,
✔️ Ortaklığın genel kurul toplantılarına katılma, öneride bulunup konuşma ve toplantılarda oy hakkı,
✔️ Ortaklığın ticari faaliyetlerini ve finansal tablolarını inceleme hakkı.

Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Neden Tercih Edilebilir?

Menkul kıymet yatırım ortaklıkları hisselerinin fiyatı az önce de belirtiğimiz gibi arz ve talebe göre belirlenir. Ancak portföy değerine şirketin yönetim kalitesi ve yatırımcıların tutumları da etki edebilir. Bu nedenle zarara uğramamak için yatırımcıların ekonomik ve siyasi gelişmeleri yakından takip edip pay fiyat değişimlerini incelikle izlemesi önerilir.

Menkul kıymetler yatırımı yapmak isteyen yatırımcılar menkul kıymet yatırım ortaklıklarının hisselerini alarak sermayelerinin profesyonel bir şekilde yönetilmesi ayrıcalığına kavuşabilirler. Yatırım ortaklığı portföyü alanında profesyonel kişiler tarafından yönetildiği için yatırımcıların riskleri minimize edilebilir. Düşük bir miktarda sermayeleri olsa dahi kazanç potansiyeli çok yüksek menkul kıymetlere ortaklık vasıtasıyla yatırım yapma hakkına sahip olurlar. Menkul kıymet yatırım ortaklıklarına yatırım yapanlar, paylarının tamamını veya belirledikleri miktarını borsa piyasalarında hemen paraya çevirebilirler. Yatırım ortaklığı portföyü arttıkça yatırımcıların da avantajları yükselir.

Düşük sermayeli yatırımcıların parasını değerlendirmesi adına en uygun yatırım araçları arasında yer alan menkul kıymetler ve menkul kıymet yatırım ortaklığı hakkında sizlere detayları aktardık. Siz de satın aldığınız menkul kıymetler özelinde daha karlı ve minimum riskli bir sürece adım atmak isterseniz, yazımızdaki bilgiler ışığında yatırım yapabilirsiniz.