Basılarak çoğaltılmak üzere matbaaya gelen bir kitap, broşür, fatura, amblem veya duvar kağıdının baskıyla hazırlanması ve çeşitli tekniklerden yararlanarak basılmasını sağlayan kişidir.
GÖREVLER
Matbaacıların yaptıkları işler “Baskı öncesi, Baskı ve Baskı sonrası” olmak üzere 3 aşamada gerçekleşir. Bunlar;
1. Baskı öncesi yapılan iş ve görevler;
– İşi hangi yöntemle yapacağını planlar,
– Yapılacak işin maliyetini hesaplar,
– Kullanılacak malzemeyi (boya, kağıt, mürekkep vb.) hesaplayarak temin eder.
2. Baskıda yapılacak iş ve görevler;
Kullanılan baskı tekniğine göre farklılıklar göstermektedir. Matbaacılıkta 4
tür baskı tekniği kullanılır. Bunlardan en yaygın kullanılan teknikler:
Tipo (Yüksek) Baskı: Kalıpta görüntüyü yansıtacak yerlerin yüksek, yansıtmayacak yerlerin çukurda olduğu baskı türüdür. Günlük gazete, dergi, kartvizit ve kitap gibi çeşitli ürünler bu teknikle basılmaktadır.
– Kağıt tozunu ve yarım-yırtık kağıtları ayıklar,
– El ve ya makineyle harfleri dizer,
– Bakır alüminyum veya plastik kalıpları yani klişeleri kullanarak basım
kalıbını hazırlar,
– Baskı makinesini çalıştırır,
– Basılı ürünü makineden çıkarır ve istifler.
Ofset (Düz) Baskı: Bu baskı, suyun ve mürekkebin müşterek çalışma esasına dayanan bir baskıdır. Son yıllarda hızla gelişen bu teknikle ticari amaçlı ambalaj kağıdı, etiket, broşür, kartpostal, kitap ve benzeri basılmaktadır.
– Orijinaline göre filmin montaj planını yapar ve baskı kalıbını hazırlar.
– Kalıbı makineye yerleştirir,
– Mürekkep alıcı ve mürekkep verici merdaneleri ayarlar,
– Su merdanelerini ayarlar, su seviyesini kontrol eder,
– Ofset kauçuğunu hazırlar,
– Baskı plakasını makineye yerleştirerek, reprodüksiyon atölyesinden gelen
filmin istenilen malzeme üzerine tek renkli-çok renkli baskısını yapar.
Serigrafi (Elek) Baskı: Bu baskı tekniği paslanmaz çelik ve bronz gibi kalıpların kullanıldığı bir “şablon” baskı türüdür. Bununla cam, tahta, plastik vb. malzemeler üzerine baskı yapılabilir Özellikle reklamcılık sektöründe çok kullanılır.
– Baskı filmini çeker,kalıbını hazırlar,
– Şablonun üzerine mürekkep koyar, altına baskı malzemesini de koyarak
baskının gerçekleşmesini sağlar (sıcak veya soğuk baskı),
– Kurutma tezgahında ürünü kurutur.
Çukur (Tifdruk) Baskı: Basan yerler kalıpta çukurdadır. Baskı kazanları çok büyük olup üzerlerine elektroliz yolu ile bakır sarılır. Pigment kağıdına geçirilir. 2 türlü kalıp elde edilir.
a) Gravür elektronik yöntemiyle
b) Klişe hazırlama yöntemiyle
3. Baskı sonrası yapılan işler: Baskıdan çıkan yarı mamullerin kırma-katlama, harmanlama (sıraya koyma) kesme, ciltleme ve dağıtım işleridir.
KULLANILAN ALET VE MALZEMELER
– Film montaj ve rotüş malzemeleri (Astrolon, bant, gretuvar, lastik eldiven, rotüş boyası, fırça vb.),
– Baskı kalıpları,
– Giyotin,
– Kırma katlama makineleri,
– İplik dikiş ve tel dikiş makineleri,
– Tambura Makineleri,
– Presler,
– Köşe açma, perforaj ve pilyaj makineleri,
– Mürekkepler,
– Baskı kontrol Masası,
– Tabaka kağıt.
MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER
– El, göz ve parmaklarını eşgüdümlü kullanabilen,
– Renkleri ayırt edebilen ve şekiller arasındaki ilişkileri algılayabilen,
– Mekanik yeteneğe sahip,
– Bir işi planlayabilme ve uygulamaya koyabilme özelliğine sahip kimseler olmaları gerekir.
ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI
Çalışma ortamı kapalı olup, özellikle makine dairesinin olduğu kısımlar gürültülüdür. Bu meslekte çoğunlukla ayakta çalışılmakta olup, çalışırken eğilme, uzanma, malzeme kaldırma gibi fiziksel faaliyetlerde bulunulmaktadır. Ürünün basılabilmesi için hazırlık ve basım aşamalarında sürekli kullanılan boya, mürekkep, benzin, yağ ve asit içerikli maddeler makinelerin keskin bir koku yaymasına neden olmaktadır. Özellikle banyo hanede rahatsız edici bir koku ve nem vardır. İşyerinin ölçeğine ve iş hacmine göre değişmekle birlikte, geç saatlere kadar çalışma, basımevi statüsündeki işyerlerinde ise vardiyalı çalışma söz konusu olabilmektedir. Makinelerle olduğu kadar insanlarla da (malzeme satıcıları, müşteriler, diğer çalışanlar vb.) çalışma söz konusudur.
ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI
Eğitimi tamamlayanlar isterlerse eğitim gördükleri (pratik eğitim) işyerlerinde çalışmaya devam ederler, isterlerse başka matbaa veya basımevlerinde çalışabilirler. Ambalaj üreten büyük işletmelerin bünyesindeki matbaa atölyelerinde de çalışma olanakları vardır. Basımevleri matbaalara nazaran daha büyük ölçekli işyerleri olup, daha gelişmiş teknoloji ile üretim yapmaktadırlar. Son yıllarda hayatın her alanına giren bilgisayarların matbaacılık alanına da büyük katkıları olmaktadır. Özellikle dizgi alanında birçok işlem ekranda yapılır olmuş ve gün geçtikçe elle yapılan işlemlere ihtiyaç kalmayacak duruma gelinmiştir. Dolayısıyla bilgisayarlı ve otomatik makineleri kullanmasını bilen işgücüne gereksinim duyulmaya başlanmıştır.
MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER
Mesleğin eğitimi yeterli müracaat olması durumunda tüm mesleki eğitim merkezlerinde “Matbaa Teknolojisi” alanı “Matbaacılık (Genel)” dalında verilmektedir. Ayrıca, meslek liselerinin “Matbaa” alanında da mesleğin eğitimi verilmektedir. (Bakınız: Matbaa Teknisyeni Meslek Bilgi Dosyası)
MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI
Çıraklık eğitimine başlayabilmek için;
– En az ilköğretim okulu mezunu olmak,
– 14 yaşını doldurmuş olmak,
– Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak,
– Eğitim görmek istediği meslekte bir işyeri sahibi ile çıraklık sözleşmesi imzalamak gereklidir.
Mesleğin eğitimi; meslek liselerinde de verilmekte olup, eğitim süresi 4 yıldır.
Meslek liselerinde mesleğin eğitimini görmek için ilköğretim okulu mezunu olmak ve meslek liselerine giriş şartlarını taşımak gerekmektedir.
EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ
Matbaacılık (Genel) mesleğinin eğitim süresi ilköğretimden sonra 3 yıl, lise ve daha üst düzeyde genel eğitimden sonra ise 1,5 yıldır. Pratik eğitim işletmelerde gerçekleştirilmekte olup, haftada 1 gün teorik eğitim mesleki eğitim merkezlerinde verilmektedir. Teorik eğitimde Türkçe, Matematik, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi gibi genel kültür dersleri yanında meslek bilgisi dersi de verilmektedir.
Bu eğitim süresince çırak adaylarının;
– Baskıda kullanılan malzeme, alet ve makineleri tanıması ve bunları doğru şekilde kullanmayı öğrenmesi,
– Çeşitli orijinaller hakkında genel bilgi kazanması,
– Ofset, tipo ve serigrafi baskı teknikleri, dizgi, film çekme, montaj, rotüş, kalıp açma ve ciltleme hakkında genel bilgi sahibi olmaları için bir program yürütülür.
MESLEKTE İLERLEME
– Meslekte usta ve usta öğretici unvanlarına yükselmek mümkündür. Mesleki eğitim merkezlerinden kalfa olarak mezun olanlar bir işyerinde çalışıp aynı zamanda teorik eğitimlerine de devam edebilirler. Ustalık eğitimi 176 saat olup, bu eğitimde İnsan Sağlığı ve İş Güvenliği, İş ve İnsan İlişkileri, Çalışma Hukuku, İşletme Bilgisi, Sigorta ve Vergi Mevzuatı, Muhasebe ve Ekonomi derslerinin yanı sıra İleri Meslek Bilgisi derslerini alırlar. 2 yıl sonunda ustalık sınavlarına katılabilirler.
– Ustalık için öngörülen teorik eğitime devam etmeyenler ise bir işyerinde 5 yıl çalıştıktan sonra (çalıştıklarını SGK primleri ile belgelemek şartıyla) ustalık sınavına katılabilirler. Ustalık belgesi alanlar mesleki eğitim merkezlerinde 40 saatlik iş pedagojisi kurs programını tamamlayıp sınavda başarılı olduktan sonra “Usta Öğreticilik” belgesi alabilirler.
– Ustalık belgesine sahip olanlar veya bunları işyerlerinde çalıştıranlar bağımsız işyeri açabilirler. Ayrıca, işyerinde çırak çalıştırması için de “Usta Öğretici” belgesine sahip çalışanın olması zorunludur.
– İlköğretim (ortaokul) mezunu kalfa ve ustalar, mesleki ve teknik açıköğretim lisesine devam ederek, meslek lisesi diploması alabilirler.
BURS, KREDİ VE ÜCRET DURUMU
3308 Sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu gereğince işletmelerde uygulamalı eğitim gören öğrencilere, işletmelerce asgari ücretin %30’undan az olmamak üzere bir ücret ödenmektedir.
Eğitim gören adayların iş kazası, iş riski ve meslek hastalıkları ile ilgili sigorta primleri devletçe karşılanmaktadır.
Kalfa ve teknisyen olarak ilk işe girişte, genellikle asgari ücret alınmakta ancak işyerinin büyüklüğüne ve çalışanın bilgi ve becerisine bağlı olarak bu ücret artmakta, asgari ücretin 3 katını veya daha fazlasını bulmaktadır.
DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER
– İlgili Eğitim Kurumları,
– Meslek Elemanları,
– Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Ankara Meslek Bilgi Merkezi,
– Bünyesinde Meslek Bilgi Merkezi bulunan Türkiye İş Kurumu İl ve Şube Müdürlükleri.